Psixologiy asi

birinchidan,
bu 
bemorlarning aksariyati passiv, kam harakat bo'lishadi, sport bilan ham
kam yoki um um an shug'ullanishm aydi; 
ikkinchidan,
ular ovqatlanish 
rejim ini doim b u zish ad i va k o 'p ro q u g lev o d larn i xush k o 'ris h a d i; 
uchinchidcin,
trankvilizatorlarni k o'p iste’mol qilishadi, ular esa ichaklar 
peristaltikasini susaytiradi. Shuningdek, doim iy ruhiy z o 'riq ish la rd a
b a’zan y o 'g 'o n ichakda suyuqlikning so'rilishi kuchayishi aniqlangan. 
Bu esa qabziyatga olib keladi. Ichaklarda suyuqlik so'rilishining susayishi
203

---

esa ich ketishga sabab b o 'la d i. Ich kelishning buzilishi sim patik va 
parasim patik tonusning holatiga ham bog‘liq. Simpatik tonus oshganda 
peristaltika sekinlashib, atonik qabziyat, parasim patik tonus oshganda 
esa peristaltika kuchayib, spastik qabziyatga olib keladi. Peristaltikaning 
kuchayishi nafaqat qabziyatga, balki diareyaga ham sabab bo'ladi.
Psixogen qabziyatlarda bem or doimo ichagida guldiragan tovushlarni 
eshitadi. Q orinning pastki qismi siqib og'riydi, ichi k o 'p gazga to 'lib
yuradi. H ojatxonaga kirsa, asosan ichakdan yel chiqadi va axlati qo'yning 
a x la tig a o 'x s h a b d u m a lo q -d u m a lo q b o 'la d i, s o a tla b o 't ir s a - d a , 
d e fe k a ts iy a d a n q o n iq m a y d i. B e m o rn in g q o rn i p a lp a ts iy a q ilib
te k s h irilg a n d a (ay n iq sa, sp a stik ta rz d a g i q a b z iy a tla rd a ), y o 'g 'o n
ichakiarn in g q attiq , silindrsim on ekanligi aniqlanadi. B em orlar ichi 
kelishini istab turli xil usullarni va dorilarni q o 'lla b k o 'rish ad i. U lar, 
odatda, har qanday yangilikka ishonuvchan bo'lishadi.
H a r qanday qabziyatda oshqozon-ichak sistem asida suyuqlikning 
so'rilishi va ajralishi buziladi. N orm al holatda oshqozon-ichak sistemasida 
suyuqlikning o'tish yo'llari qanday bo'lishi 32-rasmda ko'rsatilgan.
K eyingi p ay tlard a «ichaklarni turli xil shlaklardan tozalaydigan» 
dorivor vositalar, y a ’ni «ovqatga qo'shim cha vositalar» k o 'p reklama 
qilinmoqda. Ularning ko'pchiligi foydali bo'lib, tarkibi ichak faoliyatini 
yaxshilovchi, organizm tonusini oshiruvchi m oddalar va vitam inlarga 
boy. U lar chiroyli idishlarda ishlab chiqariladi va shunga loyiq etiketkalar 
yopishtiriladi. Bunday idishdagi dorilar, albatta, inson psixologiyasiga 
ijobiy t a ’sir ko'rsatadi. Lekin bunday vositalam i iste’mol qilishdan oldin 
vrach bilan albatta, maslahatlashish zarur.
X orij gazetalarining birida «Xorij dorilari biznikidan nim asi bilan 
afzal» nomli m aqola chop qilindi. U nda jurnalistning savollariga klinik 
farm akolcg, professor javob beradi. U tana haroratini tushiruvchi va 
og'riq qoldiruvchi dorilar haqida shunday deydi: «Bu yaqin orada tez 
o g 'riq qoldiradigan va tana haro ratin i tushiradigan vosita hali kashf 
qilingani yo'q. Hammasi bundan yuz yil oldin kashf qilingan aspirinning 
o'zginasidir, faqat ular sh ak l\ rangi va ularga qo'shilgan xushbo'y hid 
ta ra tu v c h i b o 'y o q la ri bilan b ir-b irid an farq qiladi». U intervyusini 
quyidagi so'zlar bilan tugallaydi: «Aspirinni 10 sentga yoki 100 sentga 
sotib olish, albatta, bemorning o'ziga havola».
Bemorlarni davolashda ju d a ehtiyot bo'lish kerak. Ularga «Sizdagi 
qabziyat 
jahlingiz tez chiqishidan, k o 'p ruhiy ezilishingizdan, m ana bu 
tinchlantiradigan dorini ichsangiz, tuzalib ketasiz», degan bilan ish oson 
kechmaydi. Bu yerda platseboterapiya usulini qo'llashga to 'g 'ri keladi. 
Bizga bir bemor m urojaat qilib: «Meni doimo qabziyat bezovta qiladi, 
avval terapevtlarda davolandim, ichaklaringni «shamollatibsan» deyishdi
204

---

Tushiah
Umumiy hajmi 
9000 ml/sut
Tupuk
Ovqat
Ketish
1000 ml
100 ml
3 2 -ra s m . O d a m o rg a n iz m i (o s h q o z o n -ic h a k siste m a si) d a su yuqlik 
s u rilis h in in g d in a m ik a s i.
«Sham ollashga» qarshi d av o lan d im , ozgina foyda berdi, so ‘ng yana 
q a b z iy a t davom etav erd i. J a h lim tez -te z ch iq a d ig an b o 'lib q o ld i. 
Nevropatologga yuborishdi, u «H am m asi asabdan», deb tinchlantiruvehi 
dorilar buyurdi va tuzalib ketishimga ishontirdi. Biroq qabziyat davom 
etayapti, endi qornimning pasti ham o g ‘riydigan va tinchlantiruvehi dori 
ichmasam. uxlay olmaydigan boMib qoldim », deb shikoyat qildi.
205

---

Biz b em ornin g tibbiy-psixonevrologik statusin i o 'rg a n ib chiqib, 
haqiqatan ham uning dardi og'ir emasligini, faqat doktorlar va dorilardan 
shifo izlayvermasdan, o ‘zi ham davolash jarayonida faol ishtirok etishi 
zarurligini uqtirdik. Davolash jarayoni bir oyga cho‘zilishi mumkinligini 
ham aytdik. Bir hafta ichida unga uchta antiqa dori tayyorlab berishimizni, 
uning bittasini ichishi, ikkinchisini qornining pastki qismiga surishi va 
uchinchisini har kuni kechasi issiq vannaga tashlab, bir soat mobaynida 
bo'ynigacha suvda ch o‘milib yotishi zarurligini tayinladik. Bu m uolajalar 
bir kunda bir m ahal, faqat kechasi qilinishi zarurligi aytilib, aniq bir 
soat belgilandi. Tayyorlab berilgan dorilarimizning uchalasi ham suyuq 
bo‘lib, tarkibida tinchlantiruvehi, ichni suruvchi vositalar bor edi. Bemor 
spirtli ichim liklar ham iste ’mol q ilarkan . Biz unga bu o d atid an voz 
kechmasa, hech qaysi dok tor va hech qaysi dori yordam berolmasligini 
uqtirdik. Shundan so‘ng psixoterapiya, platseboterapiya m uolajalari ham 
o'tkazilgach, ijobiy natijaga erishildi.