Psixologiy asi


Psixogen anoreksiya va shu kabi


bet118/209
Sana16.03.2022
Hajmi
#494089
1   ...   114   115   116   117   118   119   120   121   ...   209
Bog'liq
Tibbiyot psixologiyasi, Ibodullayev Z., 2009

201


Psixogen anoreksiya va shu kabi
boshqa simptomlar
Psixogen anoreksiya atam asi 1868-yiIi W. G ull tom onidan tak lif 
qilingan. Ishtahaning kayfiyatga g'oyat bog'liqligi shubhasizdir. «Kecha 
ovqatni ishtaha bilan tanovul qiluvdim », «Bugun kayfiyalim buzildi, 
hech narsa yegim kelm ayapti» kabi iboralarni tez-tez eshitib turamiz. 
S ta tistik m a ’lu m otlarga k o ‘ra, m elan x o liy alar va sik lo tim iy a lard a
anoreksiya 40 foiz bemorlarda kuzatilarkan. Ishtahaning pasayishi ularda 
ta ’m va hid bilishning buzilishi bilan kechadi («Bu ovqatning umuman 
mazasini sezmayapman, hidi ham yomon»). Agar bemor o ‘ziga yoqmagan 
ovqatni yesa (u sifatli bo'lishidan q a t’i nazar), k o ‘ngli aynib, qusadi, 
h a tto k i ichi ketad i. M a b o d o , ich k etishi to ‘x tam a sa va bem o rg a 
« o v q atd an zaharlan ish» yoki «dizenteriya» tashxisi q o 'y ilsa , un d a 
yuqorida qayd qilingan belgilar uzoq vaqt davom etadi.
Ba’zan bemorlarda ishtahaning kuchayib ketishi (bulimiya) kuzatiladi. 
Som atik depressiyaga uchragan b em orlar b a ’zan ovqatni ju d a k o ‘p 
iste’mol qilishadi, lekin qornilari to ‘yganini bilishmaydi. Bir bemorning 
bir buxanka non, bir lagan osh va uch choynak choy ichib to'ym aganining 
guvohi bo‘lganmiz. U «Oshqozonim cho'zilib ketgan boMsa kerak», deb 
terapevt va ja rro h la rg a m aslah atg a boradi, paraklin ik va la b o ra to r 
tekshirishlardan o ‘tadi. Bem orda organik kasallik aniqlanm aydi va u 
psixonevrologga m aslahatga yuboriladi,
Bemordagi bu holat oilaviy m ojarolardan so'ng paydo boMgan (umr 
yoMdoshi unga xiyonat qilgan). Psixogen sim ptomlar rivojlanishi bilan 
tashqi salbiy ta ’sir orasida m antiqiy bogManishni kuzatish m um kin. 
M a sa la n , b em orning rafiq asin i o 'z in in g c h o y x o n ad ag i u lfa td o sh i 
«yoMdan» urgan.
Bulimiya va polifagiya (k o ‘p suyuqlik ichish) m exanizm ini t yish 
h iss in in g y o 'q o lis h i b ila n tu s h u n tir is h m u m k in . Bu m a r k a z la r
g ip o ta la m u s d a jo y la s h g a n boM ib, u y e rd a g i m ax su s n e y ro n la r
«oshqozon ovqatga toMganligi» to 'g 'risid a g i m a ’lum otni olm aguncha 
bem o r o 'z in i to 'y g a n d e k his q ilm ay d i. Ip o x o n d riy a va depressiv
sindrom larda aynan m ana shu m u rak k ab mexanizm buziladi. Q anday 
qilib biz och q o lg an im izni sezam iz? O rg anizm d a o v q a t re su rsla ri 
kam ay gan da, dastlab qon d a q an d m iqdori kam ayadi va darro v bu 
haqdagi signal gipotalam usda joylashgan maxsus retseptorlarga borib 
tushadi. Bosh miya buning asosida «ovqatlanish kerak» degan qaro rni 
qabul qiladi. Bu topshiriq bajarilm asa nima boMadi? G ip otalam u s 
yadrolari och qolganligim iz to 'g 'risid a g i signallarni m a’lum vaqtgacha 
q a b u l qilad i (m a sa la n , y arim s o a t, b ir soat). U n d an s o 'n g m iya
202


: o ig anizm n i asrash t o ‘g ‘risida q aro i qabu l qiladi», y a ’ni birinchi 
b o 'lib jigar va m u sh aklarda to 'p la n ib yolgan glikogen parchalanib, 
glvukoza, suv va energiyaga aylanadi. G lyukoza qonga tushib, ochlik 
hissini kam aytiradi yoki y o 'q o tad i. Shuning uchun ham biroz kutsak, 
bu holat o 'tib ketadi.
N evrozga chalingan bem orlarning aksariyati shirinlikka (ayniqsa, 
shokoladga, chunki uning tarkibida asabni tetiklashtiruvchi m oddalar 
k o 'p bo'ladi), m uzqaym oq va shirin ta ’mli ichimliklar (kola, fanta va 
spraytjga o ‘ch bo'lishadi. Tarkibida uglevodi bor oziq-ovqatlar ochlikni 
tez qondiradi, shuning uchun ham b a’zi bem orlar (sog‘ odam lar ham), 
odatda ovqatlangandan so 'ng shirinlik iste’mol qilishadi.
V a q tid a ta r tib b ila n o v q a tla n is h n a fa q a t o s h q o z o n -ic h a k
kasalliklarining, balki asab buzilishlarining ham oldini oladi.
Ipoxondrik nevrozlarda tez-tez uchrab turadigan yana bir belgi 
ko‘ngil 
aynishi 
va 
qusishdir. 
Hissiy qo'zg'aluvchan bemorlarda bu simptomlarni 
keltirib chiqarish juda osondir. Juda k o 'p hollarda ko'ngil aynish, qusish 
va jig'ildon qaynashi birgalikda uchraydi. A trofdagi ham m a narsalar: 
oziq-ovqat, kir kiyim kiygan odam lar, chang va iflos k o 'c h a la r ham
bunday bem orlarda ko'ngli aynishi va qusishiga sabab bo'ladi. Bunday 
b e m o rla rn i k o 'p c h ilik « in jiq » o i a m d eb ham a ta s h a d i. H o z irg i 
gipodinamiya va hissiy zo'riqish asiida bem orlarda bu shikoyatlam ing 
ko'payganligi 
«yalqov oshqozon sindromi» 
atam asini taklif qilishgacha 
olib keldi va televideniyeda bunga qarshi do rilar ham reklam a qilina 
boshlandi. Psixogen k o 'n g il aynish ov q at bilan b o g 'liq b o 'lm aslig i, 
qusgandan so'ng ham qolmasligi, og'izda doim o achchiq ta ’m bo'lishi 
va yegan ovqatining oshqozonga tushmay, tom og'ida tiqilib turishi bilan 
tavsiflanadi. Parhez, odatda, yordam bermaydi.
Psixosom atik buzilishlarning yana bir turi qabziyatdir. G astroen- 
terologlarning fikriga k o 'ra, qabziyatdan shikoyat qiluvchi bemorlarning 
deyarli yarm ida ichak kasalliklari topilmaydi. Bunday bemorlar nevrolog 
yoki tibbiy psixolog to m o n id an tekshirilganda, ularda ipoxon driya, 
depressiya va isteriya belgilari topiladi. N evrozga chalingan bem orlar 
aksariyatining haftasiga z o 'rg 'a bir m arta ichi keladi. Asab buzilishlarida 
qabziyat sa b ab la rin i tu rlich a tu sh u n tirish m um kin: 

Download

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   114   115   116   117   118   119   120   121   ...   209




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish