Psixologik trening asoslari. N. Ismoilova

 
12.3. Muloqot pozitsiyalarini bilishning ahamiyati 
Ma’lumki,  samarasiz  muloqot  uslublari  insonlar  o’rtasida  nizoli  vaziyatlaming  kelib 
chiqishiga  olib  keladi.  Odatda  nizo  -  manfaat,  qiziqish  va  dunyoqarashlaming  qarama-qarshiligi 
sifatida  ta’riflanadi.  Har  bir  inson  boshqalar  bilan  munosabatga  kirishar  ekan,  u  albatta  biron 
manfaatni,  hatto  aytish  mumkinki,  eng  awalo  o’z  manfaatini  ko’zlagan  holda  va  masalaga  o’z 
qarashini  ifodalab  muloqotga  kirishadi.  Lekin  muloqot  kamida  ikki  tomonning  o’zaro  fikr 
almashuvidan iborat va ikkala tomon ham muloqot muammosiga nisbatan har xil fikrlami bildirishi 
mumkin. Natijada fikrlar qarama-qarshiligi, ya’ni nizoli vaziyatlar vujudga kelishi muqarrar. 
Odatda nizoli vaziyatlarda bir tomon o ’z fikrini to ’g ’ri deb hisoblaydi, ikkinchi tomonning 
fikrini esa inkor etadi, natijada muloqot jarayonida uzilish va muloqotdan qomqmaslik hissi yuzaga 
keladi.  Bu  qoniqmaslik  hissi  ochiq-oydin  ifoda  etilsa  —-  tomonlar  o’rtasida  kellshmovchiliklar 
kelib chiqadi, hatto o’rtada nizo (janjal) paydo buladi. Lekm ba’zi hollarda biz bunday qoniqmaslik 
hissini ochiq ifoda eta olmaymiz va ichimizga yutib" ketamiz, natijada tomonf’r o‘r”asida yashirin 
nizo paydo bo’ladi va o’rtadagi davomiy sovuqchilikning asosiga aylanadi. 
Demak, aytish mumkinki, birgalikdagi faoliyat va hayotga, ya’ni muloqotga halaqit beruvchi 
to‘siq  hamda  noxushliklarni  o'z  vaqtida  bartaraf  etishga  intilish  kerak.  Buning  uchun  eng  yaxshi 
usut — unutishdir. Unutish vazifasini esa vaqt bajarishi mumkin, ya’ni vaqt o‘tishi bilan biz nizoli 
vaziyatlami,  kim  bilandir  o'rtamiizda  paydo  bo'lgan  noxush  vaziyatlami  unuta  boshlaymiz.  Lekin 
hozirgi  jadal  taraqqiyot  davrida  vaqtga  ishongandan  ko'ra,  faol  harakat  qilib  nizoli  vaziyatlar 
natijasi  bo‘lgan  noxushliklarni  ixtiyoriy  ravishda  bartaraf  etish  samaraliroq  natijalar  berishi 

---

 
79
mumkin. Buning uchun esa shu maqsadda tashkil etiladigan treninglar yaxshi natija bradi. 
Odatda  o‘zaro  munosabatda  bo'layotgan  odamlar  —  muloqot  ishtirokchilari  fiifif  xfl 
'jybzitstyalarclan  kelib  chiqqan  holda  o‘zaro  munosabatlarda  l|o‘ladilar.  Bu  pbzitsiyalar  ko'p 
jihatdan  muloqot  ishtirokchilarining  o‘zaro  holatiga,  muloqot  natijasiga  ta’sir  etadi  va  keying! 
munosabatlar mazmunini ham belgilab beradi.  Insonlar o‘zaro munosabatlarda qanday pozitsiyada 
turib muloqot o'matishlariga qarab psixologiyada 5 xil munosabat tiplari farqlanadi: