Психологияда математик методларнинг қЎлланилиши тарихи

ПСИХОЛОГИЯДА МАТЕМАТИК МЕТОДЛАРНИНГ ҚЎЛЛАНИЛИШИ ТАРИХИ

1. Психологияда ўлчов анъаналарининг тарихи.

2. Фалсафий, психологик ва педагогик фанларда миқдор ва сифат даражалари.

3. Педагогик ва психологик фанларда миқдордан сифатга ўзаро ўтиш.

Замонавий психологияда ва фанларда ўлчовлар.

Психологияда ўлчов анъаналарининг тарихи.

• Математик психология психологик фанларнинг бир тармоғи ҳисобланиб, у муҳим вазифалардан бирини бажаради. Психологик тадқиқотларда математик аппаратни ишлатиш уларни бир хил типга мансублигини тахлил қилиш имкониятини яратади, уларни бир бирига боғлиқлик қонуниятларини ўрганиш имкониятини яратади.
• Кўп йиллар давомида математика фани кўпгина табиий фанлар учун зарур деб ҳисобланган, асосан физика фанининг. Ижтимоий ва гуманитар кўрсаткичлар табиий фанлардан фарқланган. Уларни қандай фарқланишини аниқлаш зарурдир. Принципиал ва реал имкониятлар ва имконсизликларни методлар орқали таҳлил қилишни фарқларини аниқлаш зарурати мавжуд.
• XIX аср охири ХХ аср бошларида психологик фанлар фалсафий ва табиий фанлар йўналишлари ўртасида иккиланган. Бу ҳолатларга маълум бир сабабалар бор эди.
• Биринчидан, файласуф олимлар ва табиий фанларнинг олимлари ўртасидаги ижтимоий фарқлар, илмий рақобатда бир соҳадан иккинчисига ўта оладиган олимлар ютуқли даражада ҳисобланишган (Бен, Коллинз, 2002).

Иккинчидан, математиклар учун психология тушунчаларни абстрактлаштирилгани учун одатий ҳисобланилган, физиологлар ва рефлексологларни психологиядаги умумий тадқиқотлар қизиқтирган (хатти-ҳаракат реакциялари, инсон шахсининг механизмлари); гуманитарлар эса психологик фанлар орқали фалсафий билимларни янги ғоялар орқали талқин қилиш мумкин деган тушунчаларни кўрсатганлар.

• Иккинчидан, математиклар учун психология тушунчаларни абстрактлаштирилгани учун одатий ҳисобланилган, физиологлар ва рефлексологларни психологиядаги умумий тадқиқотлар қизиқтирган (хатти-ҳаракат реакциялари, инсон шахсининг механизмлари); гуманитарлар эса психологик фанлар орқали фалсафий билимларни янги ғоялар орқали талқин қилиш мумкин деган тушунчаларни кўрсатганлар.
• тадқиқотчилар, файласуфлар, математиклар, тарихчилар, ҳуқуқшунослар, врачлар ва педагоглар бор эди. Турли хил фан сохаларнинг вакилларини мавжудлиги баъзи вақтларда мунозараларга сабаб бўлар эди. Бир куни шу жамиятнинг мажлисида математик Н.Бугеев ҳайвонларнинг интеллекти ҳақидаги маърузани бекор қилади, чунки на маърузачининг ўзи ва на қатнашчилар интеллект тушунчасини таърифлаб бера олмаганлар. Бундай мунозаралар психологик фанлар учун ҳам қатнашчилар учун ҳам фойдали ҳисобланган.