«психология ва социология» кафедраси

Расм 17
). 
Расм 17. Ўзгарувчиларнинг типини белгилаш ойнаси. 

---

34 
Расмдан кўриниб турибдики (Расм 17) ўзгарувчининг ҳозирги типи сон 
(«Числовая») кўринишига эга. SPSS дастурида кўпчилик ҳолларда сонли 
типлар билан ишлашга тўғри келади. Ўзгарувчининг қийматлари ҳарфлар 
ѐки ҳарф бирикмаларидан иборат бўлган ҳолларда матнли тип (Текстовая) 
бўлади.
Матнли маълумот сифатида ҳарфлар, символлар, ҳатто сонларни 
киритиш мумкин. Матнли маълумотлар математик таҳлил қилинмайди, ҳатто 
матн сифатида киритилган сонлар ҳам SPSS дастури томонидан оддий сўз 
каби қаралади. Шу сабабли матн сифатида фақат текширилувчиларнинг 
исми-шарифлари каби маълумотлар киритилиши тавсия қилинади. 
Бундан ташқари маълумотлар бошқа дастурлардан, масалан Excelдан 
олинганда ҳарф мавжуд маълумотлар кўчмайди, чунки, юқорида 
кўрганимиздек SPSS дастурида маълумотларни автоматик тарзда сон деб 
қаралади. Бу ҳолда олдин SPSS дастурида керакли ўзгарувчиларнинг 
хоссалари (текширилувчиларнинг исми, фаолият тури ва ҳ.к.) матн қилиб 
белгилаб олинади ва маълумот киритилгандан кейин, зарурат бўлса сонлига 
ўзгартирилади. 
Ушбу ойнадаги бошқа типлар ҳам уларнинг кераклилик даражасидан 
келиб чиққан ҳолда белгиланади. 
Устун кенглиги. Юқорида кўрсатиб ўтилгандек SPSS дастурида 
«Тип» устунидан кейинги устун кенглиги («Ширина») киритиладиган 
маълумотлардаги символлар сонини белгилайди. Маълумот киритилаѐтган 
устунга бу хоссада белгилангандан ортиқча символ киритиш мумкин 
бўлмайди. Амалда қийматларнинг неча символдан иборат бўлишини 
олдиндан билиш қийин. Масалан, текширилувчилардан бирининг фамилияси 
ўта қисқа, бошқасиники жуда узун бўлиши мумкин. Шу сабабли устун 
кенглиги етарли даражада, эҳтимол ортиғи билан режалаштириб, 
маълумотлар киритилгандан кейин чегараланади.