Психология фанининг предмети ва унинг амалий вазифалари

МАНТИҚИЙ ТАФАККУР- мантиқ қонун-қоидаларига мувофиқ ҳолда 
тўғри фикрлаш. 
МУАММОЛИ ВАЗИЯТ- инсоннинг маълум психологик ҳолатини 
характерлайди, инсоннинг олдида янги фаолият мақсадлари пайдо бўлганда, 
уни тафаккурни ишга солишга янги чора ва тадбирларни топишга ундайди. 
Бунда фаолиятнинг аввалги восита ва усуллари янга мақсадларга эришиш 
учун етарди бўлмайди. 
МУРАККАБ ТАФАККУР- муайян масалани тафаккур операцияла-ридан 
(рондаланиб, атрофлича мулоҳаза юритиб, бир канча вақт давомида 
босқичма-босқич ҳал қилишдан иборат ақлий фаолият. Мураккаб тафаккур 
илмий-техникавий, ижодий ишларда яккол кўринади. Мураккаб тафаккур 
жараёни ойлаб, йиллаб хҳам чўзилиши мумкин. 
ОДДИЙ ТАФАККУР - маълум бир ақлий масала юзасидан савол қўйи-
лиши биланоқ, кўп ўйлаб ўтирмасдан унга жавоб қайтаришдан иборат 
тафаккур тури, 
СИНТЕЗ- (юнон. sythesis - қўшиш, бирлаштириш) синтез; фикр объекти 
хисобланган нарса ва ҳодисаларнинг таркибий қисмлари, сифат ҳамда 
хусусиятларини фикран ёки амалий равишда бир бутун қилиб қoшишдан 
иборат бўлган ақлий операция. Масалан: нарса ва ҳодисаларнинг муҳим 
белгиларини қўшилишидан яхлит бир тушунча ҳосил бўлади. Синтез 
тафаккур ҳамда хаёл-нинғ ижодий фаолиятини ташкил қилади. Синтез 
бевосита анализ билан ва умум-лаштириш, таққослаш, системалаштириш 
каби ақлий операциялар билан боғлиқдир.
СИСТЕМАЛАШТИРИШ ~ (юнон. systema - қисмлардан ташкил топган 
бутун нарса) - фикр объекти ҳисобланган нарса ва ҳодисаларни замон, макон 
ва мантиқ жихатдан маълум тартибда жойлаштиришдан иборат ақлий 
операция. 
Масалан: тарихий воқеаларни хронологик тартибда жойлаштириш. 

---

83 
ТАФАККУР- шахснинг объектив воқеликдаги нарса ва ҳодисаларни, 
уларнинг муҳим хусусиятлари, боғланиш ҳамда муносабатларини бевосита 
уму-лашган хОлда акс эттиришдан иборат бўлган ақлий жараён. Тафаккур 
объектив воқеликни акс эттиришнинг энг юксак шаклидир. Тафаккур 
воқеликни сезиш, идрок ва тасаввурларга қараганда янада чуқур, тўлиқ ва 
кенг билишга имкон беради. Тафаккур инсон миясининг алоҳида 
вазифасидир, миянинг иккиламчи сигнал системасига асосланган рефлектор 
аналитик - синтетик фаолиятининг рўёбга чиқиш шаклидир. Тафаккурнинг 
нерв-физиологик асоси биринчи ва иккинчи сигаал системаларининг ўзаро 
муносабатидир.