Психология фанининг предмети ва унинг амалий вазифалари

ИЛМИЙ ПСИХОЛОГИЯ - психик ҳаётнинг далилларини, психологик 
қонунларни, психик фаолиятнинг механизмларини ўрганади. Психик 

---

5 
хаёгнинг далиллари миқдор ва сифат жиҳатдан характерланади. Масалан: 
идрок шароитлари ўзгариб турса ҳам идрок қилинган нарсанинг инсон 
онгидаги образи нисбатан ўзгармай қолавериши психик ҳаётнинг сифат 
характеристикаси бўлса, муайян бир кишининг таъсир кўрсатувчи 
қўзғатувчидан таъсирланишгача кетган вақт ўлчови унинг миқдор 
характеристикасидир. Психик далилларнинг такрорланиши натижасида 
психологик қонуниятлар пайдо бўлади. Баъзи бир психологик далилларнинг 
юзага келишида ҳар сафар бунинг учун тегишли шарт-шароитлар, яъни 
қонуниятлар мавжуд бўлиши муқаррар. Масалан: Идрокнинг барқарорлиги 
кишида аввал бошданоқ, яъни туғилиши биланоқ мавжуд бўлмасдан, аста-
секинлик билан қонунларга биноан шакллана боради. Психик фаолият 
механизмлари, у ёки бу психик жараённи амалга оширадиган аниқ, 
анатомик-физиологик апаратдир, Масалан: сезгиларнинг механизми 
анализаторларнинг иш жараёнидир. 
ИНТРОСПЕКТИВ ПСИХОЛОГИЯ - (лотинча introspectio -синчиклаб 
қарамай кузатаман) - руҳий ҳодисаларни ўрганишда уларнинг сабабларини, 
физиологик механизмларини объектив равишда кузатиш ва таҳлил қилиш 
зарурлигини инкор қилади. У ўз-ўзини кузатиш усулига асосланган 
субъектив идеалистик психология. 
ИНТРОСПЕКТИВ МЕТОД (УСУЛ)- ўз-ўзини кузатишга асосланган 
психологиянинг усули. 
ОРИЕНТИРОВКА РЕФЛЕКСИ- одам ёки хайвонларнинг янги 
қўзғовчига ёки атрофдаги муҳитнинг маълум бир ўзгаришига нисбатан 
қайтарадиган реакцияси. И Павлов буни "Бу нима?" рефлекси, текшириш 
рефлекси деб атаган. Ориентировка рефлекси комплекс реакция бўлиб, унга 
гавда, бош ва кўзларнинг қўзғовчи томонга бурилиши, юрак уриши ёки 
нафас олишнинг тезлашуви кабилар киради. Орентировка рефлекси туғма 
бўлиб, асосан шартсиз рефлексларга яқиндир, бироқ шартсиз рефлекслардан 
қўзғовчи янгилигини йўқотиш орқали орентировка рефлексининг сўниб 
қолиши билан фарқланади. 
ПАРАПСИХОЛОГИЯ - (юнон. раrа - ёнида, олдида, рsyche - жон, logos - 
таълимот) - фикрни ҳеч қандай воситаларсиз масофага узатиш мумкинлиги 
ҳақидаги таълимот.