Психология фанининг предмети ва унинг амалий вазифалари

ПСИХИК ҲОДИСАЛАР - психик ҳаётнинг сезги, идрок, хотира, хаёл, 
тафаккур каби ҳар бири алоҳида олинган аниқ шакллари. Психик ҳаёт турли-
туман ҳодисаларда намоён бўлади. Психик хаёт ҳодисалари таркибига 
психик жараён, ирода ва ҳиссиёт), психик маҳсуллар ва психик ҳолатлар 
киради. 
РАЦИОНАЛИЗМ ОҚИМИ- (лот. rationalis – ақлий, оқилона) билиш 
назариясидаги билимларнинг манбаи ва улар тўғрилигининг мезони ақлдир 
деб даъво қилувчи, тафаккурни ҳиссий идрокдан ажратиб қўювчи, метафизик 
оқим. Аслида билимларнинг манбаи ва мезони ҳиссий тажриба, ижтимоий 
амалиётдир. 
РЕАКЦИЯ ВАҚТИ- манбанинг пайдо бўлишидан, то унга бўладиган 
реакциянинг бошланишигача бўлган вақт. Олий психик функииялар психик 
жараёнларнинг хаёт давомида шаклланувчи мураккаб кисмидир. Бу термин 
ҳозирги замон психологиясида Л.С.Виготский томонидан ишлатилган, А.Р. 
Лурия ва бошқалар ривожлантирганлар. У онгли психик фаолият шаклидир.
РЕФЛЕКСОЛОГИЯ - XX аср бошларида рус психологиясидаги табиий 
илмий оқим бўлиб, унга рус психиатри В.М.Бехтеров асос солган. 
Рефлексологиянинг предмети бош мия иштирокида содир бўладиган барча 
турдаги рефлекслардан иборат эди. Рефлексология рефлектор актда унинг 
учинчи (ҳаракат) қисмига кўпрок эътибор бериб, унинг марказий (психик 
элементи) қисмини камситган. Шунинг билан рефлексология онг 
муаммосини билиб-билмай инкор килиб кўйган, психологияни психикасиз 

---

7 
ўрганиб, механистик хатога йўл қўйган. Бироқ субъектив идеалистик 
психологияга карши курашда рефлексологиянинг хизмати катта бўлган. 
РЕФЛЕКСИЯ- (лот. reflexio - орқага мурожаат). Инсонни ўз-ўзини, 
ўзининг ички дунёсини, психик сифат ва ҳолатларини англаши, яъни 
субъектнинг ички психик ҳолатларини ўзи англаши жараёни. 
РЕТИКУЛЯР ФОРМАЦИЯ- (лот. Formatio recularis - тўрсимон боғлам) - 
бош мия тана қисмидаги (узунчоқ мия, Воролиев кўприги, ўрта мия) асаб 
хужайралари бўлиб, улар ўз тузилишига кўра қалин тўрни эслатадигаи 
ўсимталарга эгадир. Қўзғовчилар таъсирида турли рецепторлардан бош 
мияга сигналлар олиб борадиган сезувчи асабларнинг ўсимталари ретикуляр 
формацияга туташган бўлиб, мавжуд сигналлар ретикуляр формацияни ҳам 
кўзғатади. Бош миядаги қўзғалиш эса ретикуляр формациянинг фаолиятини 
ё кучайтиради, ё сусайтиради. Демак, ретикуляр формациянинг ҳар бир 
хужайраси сезги аъзоларидан кўп сигналлар қабул қилиб олиб, бош мия ва 
орқа мия фаолиятига умумий ҳолда таъсир кўрсатиб туради.