Психологик хизматнинг замонавий методлари ва уларнинг амалиётга татбиқ этилиши

Қолаверса, юзлаб ва минглаб алоҳида далилларни шунчаки таққослаш бемаънилик бўлар эди. Ўрганилаётган жараён ёки хусусиятларнинг марказий тенденциясини аниқлаш учун бу далилларни гуруҳларга бирлаштириш лозим. Бунда ўлчов, рақам орқали ифодаланган якка ўлчаш ёки якка эксперт баҳосининг натижасига жиддий эътибор бериш талаб қилинади.

• Қолаверса, юзлаб ва минглаб алоҳида далилларни шунчаки таққослаш бемаънилик бўлар эди. Ўрганилаётган жараён ёки хусусиятларнинг марказий тенденциясини аниқлаш учун бу далилларни гуруҳларга бирлаштириш лозим. Бунда ўлчов, рақам орқали ифодаланган якка ўлчаш ёки якка эксперт баҳосининг натижасига жиддий эътибор бериш талаб қилинади.
• Жараён ёки хусусиятларнинг марказий тенденциясини аниқлашнинг энг содда шакли — ўртача арифметик қийматни топишдан ёки математик башоратлашни тўғри топишдан иборатдир. Ўртача арифметик қиймат кўп ёки оз даражада ишончли (репрезентатив) бўлиши мумкин, аммо у ҳамиша якка ўлчовдан ишончлироқ бўлади.

Унинг илмий салмоғи ҳам шунда. Зеро, ҳар бир фан тараққиётининг асосий шароитларидан бири унинг маълум даражада, мумкин қадар, обектив, аниқ, ишончли усулларга эга эканлигидир. Умуман, психологияда инсон психикасини тадқиқ қилишда методларнинг турли таснифи мавжуддир. Тадқиқот методларини илмий жиҳатдан таҳлил қилган рус психологи Б.Г.Ананев мазкур методларни хусусиятларига қараб таснифлаган.

• Унинг илмий салмоғи ҳам шунда. Зеро, ҳар бир фан тараққиётининг асосий шароитларидан бири унинг маълум даражада, мумкин қадар, обектив, аниқ, ишончли усулларга эга эканлигидир. Умуман, психологияда инсон психикасини тадқиқ қилишда методларнинг турли таснифи мавжуддир. Тадқиқот методларини илмий жиҳатдан таҳлил қилган рус психологи Б.Г.Ананев мазкур методларни хусусиятларига қараб таснифлаган.
• Аниқ изланиш предметига эга бўлган ҳар қандай фан ўша предметининг моҳиятини ёритиш ва маълумотлар тўплаш учун махсус усуллардан ва воситалардан фойдаланади ва улар фаннинг методлари деб юритилади.

Фаннинг салоҳияти ва обрўси ҳам биринчи навбатда ўша методлар ёрдамида тўпланган маълумотларнинг ишончлилиги ва валидлилигига боғлиқ бўлади. Жумладан, Б.Г.Ананев психикани ўрганиш методларини қуйидаги гуруҳларга ажратади:

• Фаннинг салоҳияти ва обрўси ҳам биринчи навбатда ўша методлар ёрдамида тўпланган маълумотларнинг ишончлилиги ва валидлилигига боғлиқ бўлади. Жумладан, Б.Г.Ананев психикани ўрганиш методларини қуйидаги гуруҳларга ажратади:
• I. Ташкилий гуруҳ – қиёслаш, лонгитюд, кўпёқлама.
• II. Эмпирик гуруҳ – кузатиш, эксперимент, суҳбат, сўровнома, тест, фаолият маҳсулини ўрганиш, биография, социометрия.
• III. Натижаларни қайта ишлаш ёки статистик методлар гуруҳи (SPSS дастури асосида).
• IV. Шарҳлаш гуруҳи – генетик ва доналаш методлари, интерпретацион таҳлил.