Психогенетиканинг предмети ва асосий тушунчалари

Psixogenetikaning predmenti vazifalari va ahamiyati

• Reja:
• 1. Psixogenetika fanining maqsad va vazifalari
• 2. Psixogenetika fanining boshqa fanlar bilan aloqasi 3. G'arb mamlakatlari psixologiyasidagi psixogenetika
• 4.Nemis tadqiqotchilari tomonidan mazkur tushunchaning o'rganilishi.
•  

• Psixogenetika (yunoncha psixo-jon, genezis kelib chiqish) degan ma'noni anglatib psixologiya va genetika o'rtasida paydo bo'lgan fan bo'lib aqliy va psizofiziologik xususiyatlarini irsiyat o'zgaruvchanligi haqidagi fan bo'lib xizmat qiladi.

Psixogenetikaning asosiy predmentlari

• Individlararo psixogenetik va psixofiziologik belgilar o'zgaruvchanligiga ta'sir etuvchi irsiy va tashqi muhit omillarini o'rganish.

• G'arb adabiyotlarida fanning mazkur sohasini anglatishda «xulq-atvor genetikasi» (behavioral genetics) atamasi qo'llaniladi. Biroq bundan mohiyat u qadar o'zgarmaydi – Har qanday holda izlanishlardan maqsad, fenotip shakllanishida irsiy va tashqi muhit omillari qanday o'rinda ekanini aniqlashga urinishdir.

• Nemis adabiyotlarida, gap inson haqida ketganda, ko'pincha «psixogenetika» (Psychogеnetik) atamasi qo'llanadi. «Xulq-atvor genetikasi» (Verhaltensgenetik) atamasi asosan hayvonlarni o'rganishga taaluqli. Taniqli nemis psixogenetigi F.Vaysning yozishicha, fanning mazkur sohasini anglatishda boshqa atamalarni ham mavjud bo'lishiga qaramay, o'tgan asrning 70 yillari ohiridan professional psoxologiya hamjamiyati tomonidan«qisqa va lo'nda– «psixogenetika» atamasi» qabul qilingan.

• Psixogenetik izlanishlarning maqsadi– individual-psixologik tafautlar shakllanishida irsiy va tashqi muhit omillarining nisbiy hissasini aniqlash, shuningdek, turli darajadagi psixik xususiyatlar shakllanishiga ehtimoldagi irsiy va tashqi muhit tasirlari mehanizmlarini o'rganish.

Психогенетиканинг вазифаси

• Kishilar orasida psixologik belgilarga ko'ra tafovutlar shakllanishining nafaqat irsiy, balki muhit bilan bog'liq sabalarini ham aniqlashdan iborat.

• «Genotip» va «fenotip» atamalarini V.Iоgаnnsеv 1909 yilda kiritgan. «Genotip» tushunchasi organizmdagi jami genlar miqdorini, irsiy tana qurilishi (оrganizmning irsiy konstitutsiyasi), mazkur hujayra yoki organizmning irsiy qobilyat majmuasi, yani dezoksiribonuklein kislata (DNK) molekulalaridan iborat, xromosam qatorni tashkil etuvchi genlar jamlanmasini anglatadi. Organizmning genotipi ikki gameta (tuxum hujayra va uni urchituvchi tuxum hujayra) qo'shilish natijasidir.

• «Fenotip» tushunchasi tirik organizmning har qanday xususiyatini –morfolagik, fiziologik, psixologik va xulq-atvor xususiyatlarini anglatadi.Fenotiplar nasldan naslga o'tmaydi, balki hayot davomida shakllanadi; ular–genotip va tashqi muhitning o'ta murakkab hamkorligi mahsulidir.

Chet elda ularодамнинхулқ-атвори (хулқ-атвор генетикаси) ҳақида гапиришни афзал кўришади. Тдқиқотнинг мақсади фенотипни шакллантиришда генетик ва атроф-муҳит омиллари қандай таъсир қилишини аниқлашга уринишдир. Бир нарса деярли аниқ: "хулқ-атвор генетиаси" атамаси мутлақо этарли эмас, чунки хулқ-атворни таҳлил қилиш бирлиги, шунга қарамай, ҳаракат ҳисобланади ва бу сўзни генетик тушунишда белги сифатида қаралиши мумкин эмас ва ўз навбатида психогенетика томонидан ўрганилган руҳиятнинг хусусиятлари (ақл коеффициенти, темперамент ва бошқалар) бу ҳатти-ҳаракатлар эмас

• Chet elda ularодамнинхулқ-атвори (хулқ-атвор генетикаси) ҳақида гапиришни афзал кўришади. Тдқиқотнинг мақсади фенотипни шакллантиришда генетик ва атроф-муҳит омиллари қандай таъсир қилишини аниқлашга уринишдир. Бир нарса деярли аниқ: "хулқ-атвор генетиаси" атамаси мутлақо этарли эмас, чунки хулқ-атворни таҳлил қилиш бирлиги, шунга қарамай, ҳаракат ҳисобланади ва бу сўзни генетик тушунишда белги сифатида қаралиши мумкин эмас ва ўз навбатида психогенетика томонидан ўрганилган руҳиятнинг хусусиятлари (ақл коеффициенти, темперамент ва бошқалар) бу ҳатти-ҳаракатлар эмас

• Эътиборингиз учун раҳмат