|
XULOSA VA TAKLIFLAR
Tijorat banklari depozit siyosatini takomillashtirish yo‘nalishida olib borilgan
tadqiqotlar natijasida sohada mavjud bo‘lgan bir qator muammolar aniqlandi va
ularni bartaraf etish bo‘yicha ilmiy taklif va amaliy tavsiyalar majmuasi ishlab
chiqildi. Xususan, depozit siyosati va bank faoliyatini rivojlantirish strategiyasida
belgilangan vazifalar o‘rtasidagi uzviy aloqadorlikning mavjud emasligi, depozit
siyosatini amalga oshirish bo‘yicha ichki bank me’yoriy hujjatlarida
kombinatsiyalangan xizmatlarning kiritilmaganligi, bank faoliyatiga koronavirus
pandemiyasida davrida dolzarb hisoblanuvchi innovatsion depozit turlarining joriy
etilishidagi kamchiliklar, banklarning depozit bazasini mustahkamlashda qimmatli
qog‘ozlarni muomalaga chiqarish imkoniyatlaridan to‘laqonli foydalanilmaganligi
kabi muammolar banklar tomonidan olib borilayotgan depozit siyosatining
samaradorligiga salbiy ta’sir o‘tkazib kelmoqda. Qayd etilgan muammolarni bartaraf
etish bo’yicha takliflar bilan bir qatorda, depozit siyosatining yangi tarkibiy tuzilmasi
va uni amaliy faoliyatga joriy etish mexanizmi ishlab chiqilgan. Shu bilan bir
qatorda, depozit siyosatining samaradorligini baholash maqsadida depozit
hisobraqlarida saqlanayotgan mablag‘larning barqarorligini ta’minlashga qaratilgan
indikatorlar tizimi taklif etilgan.
Tijorat banklarida depozit siyosatini shakllantirishning amalga oshirilgan
tadqiqotlar natijasiga asoslangan holda ishlab chiqilgan va ilmiy asoslangan
mexanizmini bank faoliyatiga joriy etish quyidagi bosqichlardan iborat bo’lishini
taklif etamiz :
Birinchi bosqich. Bank faoliyatini rivojlantirish strategiyasi doirasida depozit
operatsiyalarining asosiy shakllari va ko’rsatilishi mo’ljallanayotgan xizmatlar
ko‘lami aniq belgilab berilishi lozim. Bunda e’tiborga molik bo‘lgan xususiyatlar,
fikrimizcha, quyidagilardan tashkil topishi mumkin:
- bank faoliyatini rivojlantirish strategiyasi etarli darajada uzoq muddatga
mo’ljallangan ichki bank me’yoriy hujjati bo‘lib, unda ushbu vaqt oralig‘ida bank
faoliyatini olib borishdan ko‘zlangan maqsad hamda vazifalar miqdor va sifat
ko‘rsatkichlari orqali ifodalanadi. Belgilangan maqsad va vazifalarni amalga oshirish
bank deb nomlanuvchi tizimning barcha elementlari (kredit, depozit, hisob-kitob va
boshqalar) o‘zaro uyg‘unlikda faoliyat olib borishlari talab etiladi. Elementlarning
istalgan birida yuz berishi mumkin bo‘lgan kamchilik bank faoliyatini
muvaffaqiyatiga salbiy ta’sir o‘tkazadi. Demak, bank faoliyatini rivojlantirish
strategiyasida har bir yo‘nalish bo‘yicha bajarilishi talab etiladigan va
balanslashtirilgan ko‘rsatkichlar tizimi ishlab chiqilishi zarur. Shuni e’tiborga olish
qoldig’i
muhimki, birinchi bosqichda bank faoliyatini rivojlantirishning eng umumiy
parametrlari tasdiqlanadi. Ushbu vazifa bank Kengashi yoki bank aktsionerlarining
umumiy yig‘ilishi vakolatiga kiritiladi. Fikrimizcha, bank faoliyatini rivojlantirish
strategiyasining asosiy ko‘rsatkichlari buxgalteriya balansi (1-shakl) ko‘rinishida
ishlab chiqilishi va tasdiqlanishi zarur;
- bank Kengashi yoki bank aktsiyadorlarining umumiy yig‘ilishi qaroriga
muvofiq tasdiqlangan strategiya umumiy xususiyatga ega bo‘lganligi uchun, mazkur
hujjat aniqlashtirilishi kerak. Aniqlashtirish jarayonida bank faoliyatining har bir
yo‘nalishi bo‘yicha strategiyada belgilangan vazifalarni amalga oshirish yuzasidan
mezon va me’yorlar ishlab chiqiladi. Ishlab chiqilgan mezon va me’yorlar funktsional
strategiya va ular doirasidagi siyosatlarning tarkibiy tuzilmasi, mazmuni va
mohiyatini belgilab beradi;
- bank faoliyati yo‘nalishlari bo‘yicha mezon va me’yorlarni belgilashda bank
Kengashi a’zolarining birinchi navbatdagi diqqat-e’tibori endogen va ekzogen
omillarning strategiyada belgilangan davr davomida o‘zgarishi tendentsiyalariga
qaratilishi lozim. Ichki va tashqi muhitdagi kutilayotgan o‘zgarishlar nafaqat
faoliyatning alohida yo‘nalishlari, shuningdek, strategiyani qaytadan ko‘rib
chiqilishiga olib kelishi mumkin;
- tijorat bankining hajmi, tarixan shakllangan an’analar, xizmat ko‘rsatilayotgan
iqtisodiyot tarmoqlari va boshqa omillar ta’siri ostida boshqa xususiyatlar yuzaga
kelishi mumkin va ular albatta strategik maqsad va vazifalarni aniqlashda e’tiborga
olinadi.
- MDX mamlakatlari tijorat banklari depozit porfelining tahlili depozitlarning
“dollarlashuv” darajasining oshib borishi tendentsiyasi kuzatilayotganligi hamda
milliy valyutaning asosiy xorijiy valyutalarga nisbatan kursida ma’lum
barqarorlikning mavjud emasligi, shuningdek, aholi va biznes sub’ektlari tomonidan
omonat valyutasini tanlashda xorijiy valyutalarga ustuvorlik berilmoqda;
- depozitlarning dollarlashuv darjasining oshib borishi milliy valyutada
ifodalangan pul massasa miqdorini kamaytirgan holda Markaziy bank tomonidan
amalga oshirilayotgan pul-kredit siyosati transmission mexanizmining foiz kanali
faoliyati samaradorligini pasaytirib yubormoqda. Ushbu salbiy holat Markaziy
bankning qayta moliyalashtirish stavkasining depozit va kreditlar bo‘yicha
o‘rnatilayotgan foiz stavkalariga ta’sirini kuchsizlanishida o‘z aksini topmoqda;
Do'stlaringiz bilan baham: | 
