Professori f m. f d. I. Sattorov ttymi qoshidagi al o‘qituvchisi L

6 to 12 14

Ko'rinma yulduz kattalik

Shu tariqa mavzu ma’rnza shaklda bayon etilib, animatsion taqdimotlardan foydalangan holda yangi mavzu tushuntiriladi.

Galaktikala - bu o'zaro gravitatsion kuchlar bilan bog’langan yulduzlardan iborat ulkan yulduz sistemalardir. O’z ichiga trillionlab yulduzni jamlagan galaktikalar ham mavjud. Bizning Galaktika - Somon yo'li - ham etarli darajada kattadir: uning massasi ikki yuz milliard Quyosh massasiga teng. Eng kichik galaktikalar million marta kam yulduzdan iborat. Eng yorqin o’tagigant galaktikalarning absolyut yulduziy kattaligi M = -24, karlik galaktikalarda M = -15, eng xira karlik galaktikalarning yulduziy kattaligi M = -6. Andromeda tumanligining absolyut yulduziy kattaligi M = -20,3, Bizning Galaktikamizniki esa M = -19.

Galalktika massasini, uning qismlarining aylanishiga qarab baholash mumkin. Agar, aylanish aylana bo’ylab sodir bo’lmoqda deb, galaktikaning massasi esa markazga tomon intilmoqda deb faraz qilsak, unda markazga intilma va gravitatsiya kuchlarini taqqoslagan holda quyidagilarni keltirib chiqaramiz

4- ilova

2

mV

R

= G

mM

2

R

Bu yerdan galaktika massasi

2

RV

M =

G

37