Professional ta’lim tizimida dual ta’lim. Buxoro viloyati G’ijduvon tumanidagi

Professional ta’lim tizimida dual ta’lim.
Buxoro viloyati G’ijduvon tumanidagi
1-son kasb-hunar maktabi
Baqoyev Bobomurod Abdufayozovich


Anatatsiya

Dual ta’limda ta’lim oluvchiga tashkilotning ichki tartib-qoidalari, tegishli vazifalari hamda ta’lim dasturlariga muvofiq ishlab chiqish.

Kalit so’zlar:
Dual ta’lim, professional ta’lim, kvota,ta’lim
“Professional ta’lim tizimida dual ta’limni tashkil etish chora-tadbirlari haqidagi hukumat qarori” qabul qilindi. Qarorga muvofiq, 2021-2022 o‘quv yilidan professional ta’lim tizimida dual ta’lim tashkil etiladi.
Dual ta’lim – bu ta’limni o‘z yo‘nalishiga mos tashkilotda mehnat qilish bilan birga olib boruvchi tizimdir.
Dual ta’lim dasturi — professional ta’lim muassasasi va tashkilotda ta’lim oluvchining muayyan kasb yoki mutaxassislik bo‘yicha kasbiy faoliyatini va mehnat vazifalarini bajarishiga qaratilgan davlat ta’lim standarti, o‘quv rejasi, o‘quv dastur (modul)lari, o‘quv va ishlab chiqarish amaliyoti dasturlaridan iborat hujjatlar to‘plami.
Dual ta’limni tashkil etish uchun hokimliklar va manfaatdor vazirliklar tomonidan o‘rta bo‘g‘in kadrlariga bo‘lgan ehtiyoj aniqlanadi va taklif tayyorlanadi. Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi har yili 1 iyulgacha dual ta’lim bo‘yicha kadrlar tayyorlanadigan ta’lim muassasalarini belgilaydi.Tanlangan ta’lim muassasalari belgilangan kvotalar bo‘yicha o‘quvchilarni qabul qiladi.Ta’lim muassasalari kadrlarga ehtiyoji bo‘lgan tashkilotlar bilan shartnoma tuzadi. Shartnoma tashkilot va o‘quvchi o‘rtasida ham tuziladi. Bunda o‘quvchi uchun tashkilotda muayyan ish o‘rni ajratiladi.O‘quvchilar bir haftada kamida ikki kun ta’lim oladi qolgan kunlar ishlaydi.O‘quvchiga ishlagan kunlari uchun haq to‘lanadi.
Bunda biz ta’lim samarodorligiga oson erishamiz chunki, talaba bir vaqtning o’zida, ham nazariy, ham amaliyotni mukammal o’zlashtirishadi. Bugungi kunda bir qator rivojlangan mamlakatlarda ushbu DUAL ta’lim tizimi joriy etilgan. Dual ta'lim tizimi bir qancha mamlakatlarda, xususan, Germaniya, Avstriya va Shveytsariyada, shu bilan birga Daniya, Niderlandiya va Frantsiyada, bir necha yillardan beri Xitoy va Osiyoning boshqa mamlakatlarida qo'llaniladi. U korxonadagi shogirdlik va kasb-hunar maktabidagi kasbiy ta’limni bir kursda birlashtiradi. Dual Ausbildungssystem tizimida nemis yoshlari 356 (2005) shogirdlik kasblaridan birini (Ausbildungsberufe) o'rganishlari mumkin, masalan, Doktorning yordamchisi, dispenser optikasi yoki pech quruvchisi.
O'qitiladigan aniq ko'nikmalar va nazariyalar qat'iy tartibga solinadi: Industriekaufmann (kimdir sanoat kompaniyasida kadrlar bo'yicha yordamchi yoki buxgalter sifatida ishlashga o'qitilgan va hokazo) har doim bir xil ko'nikmalarni o'rgangan va bir xil kurslarni olgan. 2003 yilda Germaniyada ikki tomonlama ta'lim bo'yicha eng mashhur beshta kurs quyidagilar edi: Chakana sotuvchi (Kaufmann/Kauffrau im Einzelhandel) - 2003 yilda 28 773 kishi ushbu kursni o'tagan. Ish yurituvchi / ofis ma'muri (Bürokaufmann / Burokauffrau) - 24 389 Avtomobil sanoati uchun mexatronika texnologi (Kraftfahrzeugmechatroniker/in mit Vorgängerberufen) — 23 218 Sanoat kompaniyasida ofis xodimi (Industriekaufmann/-kauffrau) — 18 583 Kuk (Koch/Köchin) — 16 434 Ayniqsa, janubiy Germaniyada bu model Berufsakademie deb nomlangan maxsus kollej tizimi uchun ham qo'llaniladi. 1990-yillardan beri bumni boshdan kechirdi, axborot texnologiyalari eng katta qiziqish uyg'otdi. Shogirdlik bo'limi Dual ta'lim kursining bir qismi sifatida talabalar haftasiga uch-besh kun kompaniyada o'qitiladi. Kompaniya talabalarning har bir kasb bo'yicha o'quv tavsiflarida belgilangan standart miqdori va sifatini olishlarini ta'minlash uchun javobgardir. Germaniyada ushbu amaliy mashg'ulot faqat bitta kompaniyada o'qitish natijasida yuzaga kelgan noxolislikni qoplash uchun gildiyalar va savdo palatasi tomonidan o'tkaziladigan seminarlarda ko'proq amaliy mashg'ulotlar bilan to'ldirilishi mumkin. Ushbu qo'shimcha kurslar odatda yiliga uch yoki to'rt hafta davom etadi. Fransiyada quyidagi mumkin bo'lgan tizimlar bilan amaliy mashg'ulotlar va nazariyaga bir xil vaqt sarflanadi: Kompaniyada 2,5 kun, maktabda 2,5 kun, bir hafta kompaniyada, bir hafta maktabda, olti oy kompaniyada, olti oy maktabda. Frantsiya kompaniyalari o'qituvchi yoki talabalar uchun mas'ul bo'lgan boshqa shaxsni yoki ular bilan ishlash uchun kadrlar bo'limi xodimini taqdim etishi kerak. Ularning vazifalari kundalik repetitorlik va yoki maqsadli treningni o'z ichiga olishi mumkin. Dual ta'lim kursi bo'yicha fransuz shogirdlariga o'qiyotgan ish uchun eng kam ish haqining ma'lum foizi to'lanadi. Maktab bo'limi Dual ta'lim kursining boshqa qismi kasb-hunar maktabida darslarni o'z ichiga oladi. Kursning ushbu qismi uchun mas'uliyat har bir Germaniya shtati yoki Shveytsariya kantonidagi maktab ma'muriyatiga yuklanadi. Ham umumiy darslar (nemis tili, siyosat, iqtisod, din, sport) va savdoga oid nazariya o'qitiladi. Darslar yarim kunlik (haftada bir yoki ikki kun) yoki bir necha haftalik bloklarda o'qitilishi mumkin. Ikkinchisi kam sonli talabalar tomonidan o'rganilgan kasblar uchun afzaldir, bu erda talabalar o'z fanlarini o'rgatadigan eng yaqin kasb-hunar maktabiga borish uchun uzoq masofalarni bosib o'tishlari mumkin. Sinov Germaniyada ko'pgina hunarmandlar uchun birinchi imtihon kasbiy ta'limning yarmida bo'lib o'tadi va faqat talabaning hozirgacha qanchalik yaxshi o'qiyotganini tekshirish uchundir: baholar yakuniy imtihonga kirmaydi. Ikkala imtihon ham kichik biznes savdo guruhi va savdo-sanoat palatasi tomonidan tashkil etiladi. O'qitilgan hunarmandlar uchun imtihonlar an'anaviy ravishda sayohatchilar testlari deb nomlanadi. Yaqinda tan olingan kasblar bo'yicha imtihonlar biroz boshqacha tarzda tashkil etiladi. Bu erda birinchi imtihon umumiy natijaning 40% ni tashkil qiladi, yakuniy imtihon qolgan 60% ni tashkil qiladi. Imtihonda muvaffaqiyatsizlikka uchraganlar keyingi yilga qadar o'qish muddatini uzaytirish uchun ariza topshirishlari mumkin va keyin uni qayta topshirishlari mumkin. Faqat bitta kengaytmaga ruxsat beriladi. Dual ta'lim bilan bog'liq muammolar Germaniya Umuman olganda, dual ta’lim tizimi namunali deb hisoblansa-da, ko‘plab yoshlar haqiqiy kompaniyalarda emas, balki o‘quv maydonchalari va maktablarida kasbiy ta’lim va kasbiy ta’lim kurslarini o‘tamoqda, chunki turli sabablarga ko‘ra kompaniyalarning shogirdlarni qabul qilish. Bunga qarshi turish uchun hukumat firmalar uchun shogird olishni majburiy deb hisobladi. Biroq, savdo uyushmalari ixtiyoriy ta'lim shartnomasiga rozi bo'lgach, bu g'oya bekor qilindi. Dual ta'lim kurslari bo'yicha o'rinlar etishmasligining sabablari quyidagilardan iborat: shogirdlarni qabul qiladigan kompaniyalar ko'p sonli qoidalarga rioya qilishlari kerak treningning o'zi juda qimmat ko'pgina maktab bitiruvchilari faqat past darajadagi ma'lumotga ega va kursni davom ettira olmaydi firmalar ko'pincha shunga etibor berishadi.
Biz tayyorlab beradigan kadrlar o’zining egallagan bilimlarni qo’llay olishda ushbu ta’lim tizimining o’rni juda muhim. Keling biz ushbu dual ta’lim tizimiga ichkaridan nazar solsak, bir ishchi korxonaga moslashishi uchun ketadigan vaqt, uning o’qishni tugatgunigacha ketadigan vaqt, faoliyat ko’rsatayotgan korxonasining jamoasiga moslashishi uchun ketadigan vaqt va yana eng muhimi hozirgi kunda zamon rivojlanayotgan bir paytda barcha korxonalar talabni qondirish uchun yangi texnalogiyalardan foydalanishmoqda shu bois ushbu texnalogiyalarni to’la qonli ishlata olish mahoratini ham ushbu vaqt davomida o’rganishi deb bilamiz.


Foydalanilgan adabiyotlar.
1. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori, 29.03.2021 yildagi 163-son
2. Bundesinstitut für Berufsbildung .
3. Frantsiyada dual ta'lim (formation en alternance).