Professiografik tadqiqotlarni o`tkazish haqida tushuncha. Shaxs qiziqishlari va kasb

2.Professiografik tadqiqot metodlari.
Kasbning ilmiy ta`siri, mehnatning 
(mehnat xulqi ) tashqi ya`ni psixik jarayonlar ko`rishini ya`ni, mehnat sub`ektining 
ichki vositalariga bo`lgan integral psixologik tuzilmalarini nazarda tutadi. 
Professiografiyada ko`pgina turli-tuman usullar qo`llanadi:
1) Ijtimoiy (so`rovnomalar, savollar kiritilgan kuzatuv); 
2) Psixologik (suhbat kuzatuv tajriba va ulardan kelib chiquvchi intervyu, shaxsiy 
so`rovnomalar testlar, tajribalar, psixobiografiyalar, faoliyat mahsulini o`rganish 
metodi);
3) Fiziologik (EKG. KER qonda arterial bosimni o`lchash antopometrik va texnik 
ma`lumotlar); 
4) Texnologik jarayonlar ta`siri va boshqa usullar xilma-xilligidan vaqt, kuch va 
vaziyatlarni minimalligi bilan profesiogramma tadqiqotdagi savollarga javob 
beruvchi usullarni tanlash lozim. Usullar kompleksini ishlab chiqishda tizimni 
tashkil etuvchi omil tadqiqot maqsadi muhim rol o`ynaydi. Psixografiyalarni 
kasbga yo`naltirish uchun ishlab chiqayotganda kasbning umumiy professiografik 
va ijtimoiy-psixologik ta`siriga katta e`tibor beriladi. Mehnat sharoitlaridan texnik, 
texnologik va ijtimoiy psixologik sharoitlari ancha chuqurroq o`rganiladi. 
Tadqiqotlarning muhim yo`nalishi bu shaxsning qobiliyatlari, psixofiziologik 
xususiyatlarini baholashdir. Professiogrammalarning kasbga yo`naltirish va kasbiy 
tanlov maqsadida ishlab chiqishda psixodiognostik tadqiqotlar juda muhim 
hisoblanadi. 
Qolgan 
tadqiqotlar 
o`quv- 
kasb 
muassasalarida 
talabalar, 
o`quvchilarni o`qishga qabul qilinadigan shaxslar ishlashi lozim bo`lgan 
sharoitlarni aniqlash uchun ahamiyatga ega. Ammo ular ham muhim hisoblanadi, 
chunki aniq majburiyatlarni va mehnat sharoitlarini bilmasdan, kasbga yo`naltirish, 
kasbiy yo`nalganligini tashkillashtirish va kasbga nisbatan layoqatini aniqlab 
bo`lmaydi. Professiografik tadqiqotlarning keyingi yo`nalishi-toliqish monotoniya 
boshqa yomon holatlarni oldini olish, travmatizm bilan ko`zning ko`rish kasalligi 
va uning pasayishi maqsadida mehnat sharoitlari va tartibini o`rganishdir. 
Tadqiqotlarning asosiy maqsadi- mehnat sharoitlar va tartibini o`rganishi va shu 
bilan birga normal va patologik holatlar, shuningdek, shaxsning kasbiy muhim va 
faoliyatiga bo`lgan reaksiyasini tashxis qiladi. Bu kompleksga professiografik 
usullardan gigienik, tabiiy, psixologik va fiziologik usullar kiradi. Usullarni 
tanlashda kasbning to`liq o`rganilishi 
nazarda tutilishi kerak. Bunda 

---

professiografik tadqiqotlar yo`nalishlarida quyidagi professiografiya chizmasidan 
foydalanish tavsiya etiladi: 
1) Ishlab chiqarish jarayoni bilan umumiy tanishuv uning o`rganish va tasviri.
2) Ish o`rinlarini tasvirlash, ish o`rnidagilarning faoliyatini psixologik qo`llash. 
3) Ish-harakatlarining psixologik, fiziologik va antropometrik tahlili. 
4) Mehnat jarayonining tahlili. 
5) Ish kunining sur`ati xronometraj. 
6) Faoliyatning individualligini o`rganish. 
7) Xatoli harakatlar tahlili. 
8) Sanitariya-gigienik mehnat sharoitlarini baholash. 
9)Bir smena, hafta, uzoq davr manbaida ish qobiliyatini dinamikasi.
Professigrafiyalar turli mazmunga ega. Bu ular nima maqsadlarda 
tuzilganligiga bog`liq. Professiografik adabiyotlarni o`rganib va tizimli tahlil 
tamoyiliga tayangan holda umumlashgan profesiogramma chizmasi ishlab 
chiqilgan.