Проф. Акрамов Ҳ. А. Темир-бетон

Бетон мустаҳкамлигига узоқ муддатли юкнинг таъсири 
Тажрибадан олинган кўрсаткичларга биноан, узоқ муддатли юк ва 
юқори кучланиш таъсирида эластик бўлмаган деформациянинг сезиларли 
ўсиши ва таркибий ўзгаришидан кучланиш таъсирида бетон емирилиши 
камроқ, вақтинчалик ўқ бўйича сиқилиш R
b 
га нисбатан. Бетоннинг муддатли 
қаршилиги ўқ бўйича сиқилишидаги чегараси тажриба кўрсаткичлари 
ва ундан камини ташкил қилади. 
Кўп марта, қайта-қайта таъсир қиладиган юкнинг бетон 
мустаҳкамлигига таъсири 
Кўп марта, қайта-қайта таъсир қиладиган юклар таъсиридан бетоннинг 
давомли мустаҳкамлиги юклар давомли таъсир қилгандигига нисбатан яна 
ҳам камаяди. Бунда бетон чегаравий мустаҳкамлигининг камайиши юклаш 
даврининг сони N энг катта кучланиш миқдори 
ва давр 
характеристикаси 
га боғлиқ бўлади. Кўп марта қайта-
қайта таъсир қиладиган юклардан бетоннинг чегаравий мустаҳкамлиги 
бетоннинг чидамлилик чегараси деб айтилади. Бетоннинг абсолют 
чидамлилик чегараси деб, жуда ҳам кўп марта қайта-қайта юклашга 
бузилмасдан бардош берадиган кучланишнинг энг катта миқдорига айтилади. 
Амалда бетоннинг чидамлилик чегараси сифатида кўп марта қайта-қайта 
юклаш даврининг сони (2.....5)10
6
ѐки 
га тенг бўлганда намуна қабул 
қила оладиган кучланишнинг энг катта миқдори олинади. Бу кучланиш 
бетоннинг чекли ѐки нисбий чидамлилик чегараси дейилади. 
Синаш даврининг сони ошиши билан бетоннинг чидамлилик чегараси 
камайиб боради ва давр сони 2 миллиондан ошгандан кейин чидамлилик 
чегарасининг қиймати турғунлашади. Шунинг учун бетонларни такрорий 
юклар таъсирига синашда 2 млн. давр асос қилиб олинган.
нисбат билан даврлар сони ўртасидаги корреляцион боғланиш 
қўйидаги эмпирик формула орқали ифодаланади: 
 (1.15) 
Бу ерда, a ва b –давр характеристикаси р
b 
ва юкнингтакрорланиш 
такрорлиги , бетоннинг таркиби, ѐши, мустаҳкамлиги ва намлигига боғлиқ 
бўлган коэффициентлар (тажрибалардан аниқланади). 
Даврлар сони N=10
3
…..10
7
бўлганда (1.15) формула тажрибаларга мос 
бўлган бўлган яхши натижалар беради. 
Бетоннинг чидамлилик чегараси темир-бетондан тайѐрланадиган кран 
ости тўсинлари, шпаллар, кучли пресс ва станоклар станиналарини ва 
пойдеворларини, кўприк конструкцияларини ҳисоблаш учун ишлатилади. 

---