Prizma yoki shisha plastinkaning sindirish ko’rsatgichini aniqlash (№15)

Prizma yoki shisha plastinkaning sindirish ko’rsatgichini aniqlash (№15)

Kerakli asboblar: millimetrli qog’oz, chizg’ich, uchta igna va har xil qalinlikdagi bir nechta shisha plastinkalar.

Yorug’lik ikki muxit chegarasidan o’tganda sinadi, yorug’likning modda sirtiga tushish burchagi va modda sindirish kursatgichi orasidagi bog’lanish yorug’likning sinish qonunida beriladi. Yorug’likning sinish qonuniga asosan, tushish burchagi sinisining sinish burchagi sinusiga nisbati shu ikki muxit uchun uzgarmas bo’lib birinchi muxit sindirish ko’rsatgichining ikkinchi muxit sindirish ko’rsatgichiga nisbatiga teng, yani .

Yorug’likning sinish qonunidan foydalanib prizma yoki qalin shisha plastinkaning sindirish ko’rsatgichini aniqlash mumkin. Buning uchun garizontal sirt ustiga millimetrli qog’z qo’yib aylana chizamiz, aylananing diaganali bo’ylab perpendikulyar chiziq o’tkazamiz. Sindirish ko’rsatgichi o’lchanadiga shisha plastinkani c₁ c₂ o’q bo’ylab vertrikal o’rnatamiz, uchta igna olib birini aylananing o’rtasi 0 nuqtaga qadaymiz ikkinchisini aylana chiziqning ustiga biror A nuqtasiga qadaymiz uchunchisini esa A nuqtadan-chiziqdan qarab A0 nuqtalarning davomi bo’lgan A₁ nuqtaga qadaymiz. A nuqtadan kelgan yorug’lik shishadan sinib utib A₁ nuqtadan utmasdan A₂ nuqtadan utadi. Chizmadagi AB0 va A₂B₁0 uchburchaklarning uxshashligidan sinα= va sinβ= bo’ladi, unda bo’ladi, chunki 0A₂=0A. Demak, xavo uchun n₁=1 bo’lsa n_shisha= bo’ladi.
Tajribani bir necha marta takrorlab absalyut va nisbiy xatolar topiladi.

Nazorat savollari

1. 
   Ishning borish va maqsadi
   
2. 
   Yorug’likning ikki muxit chegarasidan utishi
   
3. 
   Yorug’likning sinish va qaytish qonuni.
   
4. 
   Yorug’lik tezligining muxit sindirish ko’rsatgichidan bog’liqligi.
   
5. 
   Absalyut va nisbiy sidirish ko’rsatgich.