Prip n-20uc group satimova Munira

Tafakkur borasidagi psixologik nazariyalar talqini Tafakkur muammosi xorij psixologiyasida keng doirada tadqiq qilinib, atroflicha bilimlar va ma’lumotlar zaxirasi to‘plangan. Aynan keltirilgan ma’lumotlarda tafakkur tushunchasi turli nuqtai nazarlardan tahlil qilinadi. Ekzistensializmning asoschisi bulmish nemis faylasufi Martin Xaydeger (1889-1978) tushunish uchun o‘z diqqatimizni karata olsakkina biz fikrlashga o‘rganamiz-deb yozadi. Uning fikricha, narsa va voqealarning moxiyatini tushunish, anglab yetish, inson fikrlash jarayonida muhim urin egallaydi. Tushunishni talab qiladigan narsa insonni fikrlashga undaydi. Tushunishni talab qiladigan narsa xech qachon biz tomonimizdan yaratilmaydi. Xaydegerning fikricha, tafakkur mavjudligining asosiy hislati bu tasavvurdir. Tafakkur haqidagi ta’limotga asosan tasavvur fikrda ifoda etiladi. Shuning uchun ham tafakkur haqidagi ta’limotni logika, mantiq deb ataydi. K.R.Megrelidzening ta’kidlashicha, insondagi biror bir ruhiy xodisa ijtimoiy omilni hisobga olmasdan turib, to‘g‘ri tushuntirilishi mumkin emas. Bu narsa birinchi navbatda tafakkurga taalluklidir. Tafakkurning ijtimoiy xayotning boshqa ko‘rinishlarisiz o‘rganish mumkin emas. Inson tafakkurining usullari nerv tizimida ham, miyada ham emas, balki bir davrda mana shunday idrok etishga, uylashga, ishlashga, boshqa bir davrda esa nerv faoliyatini boshqacha ishlashga yullaydigan ijtimoiy sharoitdadir. Insonlar fikrlari va qarashlari individual tartibda emas, ijtimoiy munosabatlar tufayli sodir bo‘ladi. Bu haqda K.R.Megrelidze shunday yozadi: inson tafakkuri tabiiy va biologik qonunlar bo‘yicha emas, balki ijtimoiy - tarixiy qonuniyatlar yo‘lida harakatlanadi. Fikr xech qachon o‘z-o‘zidan paydo bo‘lmaydi, fikr biror narsa haqida, biror predmet haqida bo‘lishi mumkin. Predmesiz fikrning bo‘lishi mumkin emas.