«Yangi O‘zbekistonda islohotlarni amalga oshirishda zamonaviy axborot-kommunikatsiya
texnologiyalaridan foydalanish» mavzusida Xalqaro ilmiy-amaliy konferentsiya
Andijon
27-29 oktabr 2021 yil
315
Уларни умумий тарзда тан олиш, ҳурмат қилиш ва ҳамкорлик қилиш деб
белгилаш мумкин. Биринчи ва иккинчи босқичлар бевосита шахс
дунёқаришининг ички томонини ифодаласа, учинчи босқич шахс дунёқараши
намоён бўладиган ижтимоий фаолияти ифодасидир.
Толерантлик ҳар бир инсоннинг бошқа инсонларга муносабатини
ифодалар экан, энг аввало, ўз-ўзини англаш даражаси муҳим ўрин тутади.
Бошқача айтганда, ҳар бир ёш ўзига, ўз қадр-қиммати, ижтимоий мавқеи,
ахлоқий қиёфаси, дунёқараши кенглиги ва маънавий бойлиги тўғрисида холис,
объектив баҳо бера билиши керак.
Бунда ортиқча бўрттиришлар ёки аксинча камситишлар бир хил тарзда
салбий оқибатларга олиб келади. Биринчи ҳолда, манманлик, ўзини
бошқалардан юқори қўйиш, ўзгаларни менсимаслик каби ғайриахлоқий
иллатлар билан бирга эгоизм ва тажовузкор индивидуализм дунёқараши юзага
келади. Инсоннинг ўзига етарли баҳо бера олмаслиги, ўз-ўзини камситиши эса
тушкунликка, ўз кучига ишонмасликка, ижтимоий пассивликка олиб келади.
Ёшларимиз ўзларига холисона баҳо бера билишликлари бошқаларни
баҳолашда ҳам объектив бўлишга, уларни фазилатлари-ю камчиликлари
билан қабул қилишга, ўзлари билан тенгликларни, ўз фикри, дунёқараши,
ҳаёти тарзига эга эканликларини тўғри англашга олиб келади. Шахслараро
толерантлик (инсоний бағрикенглик)нинг асоси шудир, яъни ҳар бир инсон
бошқалар ҳам унинг ўзи кабилигини тан олишдир. Бундан ирқий мансублик,
миллат ва элатга тааллуқлилик, ижтимоий келиб чиқиш, касб-кор ва бошқалар
назарга олмайди. Фақат соф шахсий фазилатлар асосидаги инсонларнинг бир-
бирини тан олибгина қолмай уларнинг қадриятлари, фикрлари,
дунёқарашлари, орзу-истаклари, ҳаёт тарзлари, динлари, ахлоқий
фазилатлари, маънавий бойликларига ҳурмат билан қарайдилар. Ҳурмат
қилиш инсонлараро муносабатларнинг юксак ахлоқий ва маънавий
томонидир. “Тан олиш” ва “Ҳурмат қилиш” тушунчалари айнандек кўринсада,
аслида бундай эмас. Чунки, бошқа инсоннинг мавжудлиги тан олинсада унга
нисбатан беҳурмат бўлиш мумкин. Ҳурмат қилиш жараёнидагина инсонлар
ўзаро ўхшашликлар, умумий манфаатлар мавжудлиги эътироф этилиши
натижасида ўзаро ҳамкорлик юзага келади. Умум ижтимоий мақсадлар
асосида инсонларнинг бир-бирини қўллаб-қувватлашлари, ёрдам беришлари
зарурияти шахслараро ҳамкорликни ҳам шахсий, ҳам ижтимоий қадриятларга
айлантиради.
Маълумки, ҳар қайси шахс бошқасига ўхшамайди. Уларнинг фикрлари,
дунёқарашлари, ҳаётни тушуниши ва билишлари ўртасида тафовутлар, хатто
қарама-қаршиликлар бўлади ва шу асосда бахс-тортишувлар, ҳатто низолар
келиб чиқиши мумкин. Бундай холларда толерантлик тафаккурига эга
шахслар ҳар доимо ўзаро келишадилар, муроса қиладилар. Ёшларимиз ўз-
ўзини ҳурматлаш ва қадрлаш билан айни пайтда бошқалар қадрини тан олиши,
ҳурмат қилиши, ўзаро муросасиз бўлганларида ҳам бошқа-миллат
Do'stlaringiz bilan baham: |