Presentation investment climate of the Republic of Uzbekistan by Dr. Rustam Azimov, Governor of ebrd for Uzbekistan, Minister of Finance of the Republic of Uzbekistan Annual Meeting of the Governors of ebrd, Riga, 20 May 2000

Истеъмолчи ортиқчалигини эгаллаш. Фараз қилайлик, фирма барча ишлаб чиқарган маҳсулотларини бир нархда сотсин.

• У фойдасини максималлаштириш учун нарх Pm ни унга мос келувчи ишлаб чиқариш ҳажми Qm ни чекли харажат чизиғи (MC) билан чекли даромад чизиғи (MR) кесишган нуқтага кўра белгилайди. Фирма Qm ишлаб чиқариш ҳажмида максимал фойда билан ишлайди, лекин фирма раҳбарлари фойдани янада ошириш тўғрисида ўйлай бошлайди. Истеъмолчи ортиқчалиги соҳасида кўриш мумкинки (NM оралиқда) баъзи бир истеъмолчилар товарни Pm нархдан юқори нархда (P1) ҳам сотиб олиши мумкин. Лекин, нарх Pm дан юқори қилиб қўйилса, сотиш ҳажми камаяди, бир қатор истеъмолчилар йўқотилади ва олинадиган фойда камаяди.

• P

• N

• Pmax

• MC

• M

• Pm

• E

• Pe

• D

• Qm

• Q

• MR

• D

• Qe

• P1

• Q1

• P2

• Q2

Нарх монопол бўлганда ҳам истеъмолчиларнинг бир қисми товарни сотиб ололмайди, лекин улар монопол нархдан кичик (аммо чекли харажатдан юқори бўлган) бўлган ҳолда товарни сотиб оладилар. Бундай харидорлар ME соҳага қарашли бўлиб, уларнинг ортиқчалиги DME соҳа юзасига тенг. Фирма нархни туширса, у ME оралиққа қарашли харидорларга ҳам товарни сотиши мумкин. Бироқ, бу ҳолда унинг даромади ва шу билан бирга фойдаси ҳам камайиб кетади. Фирма NM оралиққа қарашли истеъмолчилар ортиқчалигини (PmMN юзага тенг ортиқчаликни) ва ME оралиқдаги истеъмолчилар ортиқчалигини (DME юзага тенг ортиқчаликни) қўлга киритиш учун ҳар хил гуруҳдаги истеъмолчиларнинг талаб чизиғида жойлашувига қараб ҳар хил нарх белгилаши мумкин. Юқорида кўрдикки, бу ортиқчаликларни бир хил нарх белгилаш орқали эгаллаш мумкин эмас. Масалан, фирма NM оралиқдаги истеъмолчилар учун