|
CHAQALOQ MIYASI TUZILISHI reja LIMB SISTEMASI RADIKULYAR FORMATSIYA VA UNING AHAMIYATI YANGI TUG’ILGAN BOLALARNI RIVOJLANISH DAVRIDAGI BOSH MIYA BOLIMLARIDAGI O’ZGARISHLAR. BOLALAR BOSH MIYASINING FUNKSIYALARINI MURAKKABLASHIB BORISHI HAQIDA. PREP -517U GURUH TALABASI ALMATOVA FERUZA . FIZIOLOGIYA FANIDAN TAYYORLAGAN PREZINTATSIYA. - Limb sistemasi zimmasiga gipokamp, bel pushtasi, gipotalamusning mamillyar tanasi, tonusi, bodomsimon yadrolar kiradi. Limb tizimining bajaradigan vazifasi juda murakkab va turli-tumandir. U odamning tashqi muhit o`zgarishlariga moslashuvini ta'minlashda, xulq - atvor, his - xayajon, xotiraning shakillanishida, ovqat yeyish, suyuqlik ichish, avlodni davom ettirish, o`z-o`zini ximoya qilish singari hayotiy muhim extiyojlarni qondirishga xos mayl - istaklar shakllanadi. Limb sistemasi o`qitish jarayonida bevosita ishtiroq etadi, chunki u idroq qilishni, xotira va diqqatni ta'minlaydi.
Limb sistemasi Retikulyar formatsiya va uning ahamiyati. - Retikulyar formatsiya yirik nerv hujayralari chigali va turidan iborat bo`lib, juda ko`p sinapslarga ega. Retikulyar formatsiya hujayralari orqa miya bo`yin qismining yon va orqa shoxlari orasidan boshlanib, uzunchoq miya va Varoliyev ko`prigida tugaydi. Retikulyar formatsiya uxlash, uyg`onish va boshqa his-hayajonli jarayonlarda ishtirok etadi. Unda nafas olish, yurak urishi, ovqat hazm qilish, yo`tal, aksa urish, vestibulyar va eshitish nerv markazlari bo`lib, butun ichki organlar ishini boshqaradi.
Miya ustunining Retikulyar formatsiyasi - Bolaning miyasi qanday rivojlanib borishi, embrion shakllangan paytdanoq boshlanishi kerak. U bachadonda 3-haftada (rivojlanishning 20-27 kuni) paydo bo'ladigan nerv naychasining old qismidan hosil bo'ladi. Nerv naychasi birlamchi va ikkilamchi neyroliz natijasida hosil bo'ladi. Nerv naychasining bosh uchida 3 ta boshlang'ich miya yarim xaltasi hosil bo'ladi - old, o'rta va orqa. Shu bilan birga, frontal, parietal, oksipital lob hosil bo'ladi. Neyroektodermadan neyron disk paydo bo'ladi.
GM ning neonatal rivojlanishi - Odamlar hayotining dastlabki 2 yilida GM hajmi 3 baravarga ko'paygan yagona sutemizuvchilardir. Agar u tug'ilishida allaqachon kattaroq bo'lsa, bolaning boshi tug'ilish kanalidan o'tolmaydi. Kichik hajmda bo'lsa, chaqaloqning hayoti xavf ostida bo'ladi.
- GM hajmining etishmasligi mikrosefali bilan kuzatiladi, aqliy etishmovchilik bilan birga keladigan anomaliya.
Bolaning miyasi bir yilgacha qanday rivojlanadi: - Tug'ilganda, uning vazni taxminan 350 g, 1 yoshgacha - taxminan 1 kg,
- tug'ilishda miyada taxminan 200 trillion neyronlar (asab hujayralari) bor - ular balog'at yoshidagi kabi,
- Har bir neyron o'sib borayotgan dendritlar tizimini (tarvaqaylab nerv hujayralari) va sinapslarni (signallarni bir neyrondan boshqasiga boshqasiga etkazish joyi) rag'batlantirishga javob beradi;
- Har bir neyron taxminan 15000 sinaps bilan dendritlarda tugaydi,
- Vaqt o'tishi bilan dendritning shakllanishi yanada murakkablashadi, 6 oygacha bo'lgan 3-4 ta filial
- GM qo'lga kiritishi qanchalik ko'p bo'lsa, dendritlar shuncha yaxshi bo'ladi
- oldingi lob (hissiyotlarga javob beradigan qism) 6 oydan metabolik faollashadi (hissiy aqlning asab asosi 18 oygacha shakllanadi),
- 2-4 oy ichida ko'rish markazidagi sinapslar soni 10 baravar ko'payadi (taxminan 20000 neyronlar),
- 12 oygacha, ona tilini aniqlash uchun javob beradigan neyronlar doimiy joylarini topadilar.
Bosh miya bo’limlari - Bosh miya kelib chiqishi, tuzilish xususiyatlari va funksional ahamiyatiga
- ko’ra 2 qismga bo’lib o’ganiladi:
- 1. Miya ustuni;
- 2. Bosh miya katta yarim sharlari.
- Miya ustuniga: uzunchoq miya, orqa miya, o’rta miya va oraliq miya
- kiradi.
Uzunchoq miya - Uzunchoq miya (medulla oblangata) orqa miyaning uzviy davomi bo’lib, birinchi bo’yin umurtqasidan yuqoriroqda joylashadi va Varoliyev ko’prigiga ulanib ketadi. Orqa qismi orqa miya tuzilishiga o’xshaydi. Orqa miyadan oldingi va orqa o’rta hamda yon qismlari bo’ylab o’tgan egatlar uzunchoq miyada davom etadi, ichida esa markaziy kanali joylashadi.
Orqa miya - Orqa miya (metencephalon) ga Varoliyev ko’prigi (pons varoli) va miyacha (cerbellum) kiradi. Varoliyev ko’prigi uzunchoq miyaning davomi bo’lib, ventral yuzasi qavariq, pastdan uzunchoq miya, yuqoridan o’rta miya bilan chegaralangan. Ko’prikning dorzal yuzasi to’rtinchi qorinchaga qaragan bo’ladi.
- Uzunchoq miya moddalardan tuzilgan.
Miyacha - Miyacha (cerebellum) o’ng va chap yarim sharlardan iborat bo’lib, ular chuvalchangsimon qism bilan birikkan. Miyacha bosh miya yarim sharlari bilan parallel rivojlanadi. U odamda yaxshi taraqqiy etgan bo’ladi. Miyacha kalla ichki asosining pastki ensa chuqurligida, katta miya yarim sharlari ensa qismining tagida joylashgan bo’lib, vazni 150 g.
O’rta miya - O’rta miya (mesencephalon) Voroliyev ko’prigi yuqorisida joylashgan bo’lib, unga to’rt tepalik, miya oyoqchalari va Silviyev kanali kiradi. To’rt tepalik (corpus guatriqeminum) to’rta bo’rtiqli plastinkadan iborat bo’lib, miya sopining orqa yuzasida joylashgan.
E’tiborlaringiz uchun rahmat
Do'stlaringiz bilan baham: |
