Практикум по статистике. (2 издание). Тащкент изд. «Iqtisod-moliya»

5-misol. «Orzu» xususiy korxonasi bo’yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan:

Mahsulot turi	Ishlab chiqilgan mahsulot hajmi, tonna		Material sarfi, tonna		Sarflangan material bir birligi bahosi, ming so’m
	Bazis davr	Joriy davr	Bazis davr	Joriy davr	Bazis davr	Joriy davr
1	2206,5	1415,7	28,7	36,4	104,7	101,3
2	5158,9	3841,6	8,5	11,5	89,6	94,5

Yechish.
Har bir mahsulot turi birligiga (1 tonnasiga) qilingan material sarfini aniqlaymiz.

1. 
   mahsulot
   

2. 
   mahsulot
   

2) O’rtacha ikki mahsulotga qilingan xarajatning o’zgarishi:

demak, umumiy qilingan xarajatlar 11,03 foizga kamaygan.
Shundan:
a) mahsulot hajmining o’zgarishi hisobiga,

mahsulot miqdori kamayishi hisobiga umumiy xarajat 32,01% ga kamaygan.

b) mahsulot bahosining o’zgarishi hisobiga mahsulot birligiga qilingan xarajat


Bahoning o’zgarishi hisobiga material xarajatlari 0,3% oshgan.
d) mahsulot birligiga qilingan xarajatning o’zgarishi hisobiga:

umumiy xarajat 30,4 foizga oshgan.

Indekslar orasidagi bog’liqlik darajasi:

ga teng.
Mustaqil ishlash uchun masalalar


1-masala. Mamlakatning nomoliyaviy aktivlari haqidagi ma’lumotlarga asoslanib milliy boylik tarkibini va dinamikasini tahlil qiling(mlrd so’m).

Ko’rsatkichlar	2011	2012	2013	2014	2015
Jami	2382,9	2885,6	3585,5	3948,9	4329,2
Asosiy kapital (tugallanmagan qurilishni hisobga olgan holda)	2216,2	2673,9	3354,7	3644,1	3957,4
Moddiy aylanma mablag’lar	166,7	21,7	230,8	304,2	371,8

2-masala. Firmadagi asosiy kapitalning yil boshidagi to’liq boshlang’ich qiymati 116 mln so’m, yil davomida olingan yangi asosiy kapital qiymati 7,2 mln so’m va chiqarib yuborilgan asosiy kapitalning to’la boshlang’ich qiymati 4 mln so’m, qoldiq qiymati 0,8 mln so’mni tashkil qiladi. Asosiy kapitalning yil boshiga eskirish darajasi 18%, yillik amortizatsiya normasi 13%.


Aniqlang:
1) asosiy kapitalning yangilanish koeffitsiyentini;
2) asosiy kapitalning chiqib ketish koeffitsiyentini;
3) asosiy kapitalning yaroqlilik koeffitsiyentini (yil boshiga va oxiriga).


3-masala. Firmani asosiy kapitaldan birining (qayta baholash vaqtida) to’liq balans qiymati 126 mln so’mga, uning qoldiq qiymati 118 mln so’mga to’g’ri kelgan. Tasdiqlangan qonunga binoan ushbu asosiy kapitalni qayta baholash indeksi 1,15 ga teng deb qabul qilingan.


Aniqlang:
1) qayta baholash vaqtidagi eskirish qiymatini;
2) qayta baholash natijasida to’liq tiklash qiymatini;
3) qayta baholash natijasida asosiy kapitalning qoldiq qiymatini.
4-masala. «Uchqun” MChJ korxonasi bo’yicha asosiy kapital balansi keltirilgan (ming.so’m):

Asosiy kapitalning turlari	"Uchqun" MChJ
	Yil boshiga qoldiq qiymat	Kelib tushgan			Chiqarilgan				Yil oxiri-dagi qol-diq
		Jami	Sh.j. yangi	Jami		Amorti-zatsiya	Chiqaril-ganning qoldiq qiymati
Binolar	7583			3749		3700	49
Inshootlar	112			76		76
Uzatish moslamalari	124			117		117
Mashina va jihozlar	69414	27065	2706	65691		65524	167
Transport vositalari	539			431		431
Boshqa asosiy kapital	272			264		264
Jami:						70161

Bo’sh kataklarni to’ldiring, asosiy kapital harakati va holati ko’rsatkichlarini aniqlang.


5-masala. Qurilish tashkilotlari bo’yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan (mln so’m):

Qurilish tashkilotlari	Qurilish-montaj ishlari hajmi		Asosiy kapitalning o’rtacha yillik qiymati yillik qiymati
	Bazis davr	Joriy davr	Bazis davr	Joriy davr
1.	2577	4300	3900	3980
2.	2800	5000	1900	3500
3.	3200	4500	3300	4000
4.	5800	6900	2800	4800
5.	6300	8500	3200	4000

Aniqlang:
1) kapitaldan foydalanish ko’rsatkichlarini;
2) ishlar hajmining, asosiy kapital va kapital qaytimining alohida indekslarini;
3) qurilish tashkiloti bo’yicha kapital qaytimi sig’imining o’zgaruvchan va o’zgarmas tarkibli hamda tuzilmaviy siljishlar indekslarini.
Mahsulot hajmini o’zgarishini omilli tahlil qiling.


6-masala. Korxona asosiy kapitalining holati va harakati bo’yicha quyidagi ma’lumotlar keltirilgan: ( mln so’mda):
1. Yil boshiga asosiy kapitalning to’la boshlang’ich qiymati 747
2. Yil boshiga eskirish darajasi, % 20
3. Yil davomida kirim qilingan asosiy kapitalning qiymati 120
4. Hisobdan chiqarilgan asosiy kapitalning to’la boshlang’ich qiymati 50
5. Hisobdan chiqarilgan asosiy kapitalning qoldiq qiymati 10
6. Yil davomida fondlarni amortizatsiyasi 60
7. Asosiy kapitalni o’rtacha yillik qiymati 800
8. Ishlab chiqarilgan mahsulot qiymati 1400


Aniqlang:
1) yil oxiriga asosiy kapitalning to’liq qiymatini;
2) yil oxiriga asosiy kapitalning qoldiq qiymatini;
3) yil oxiriga asosiy kapitalning eskirish koeffitsiyentini;
4) asosiy kapitalning yil oxiriga yaroqlilik koeffitsiyentini;
5) asosiy kapitaldan foydalanish ko’rsatkichini.


7-masala. Hisobot davrida mahsulot hajmi solishtirma baholarda 2% oshgan. Asosiy kapitalning o’rtacha yillik qiymati esa 5,5% ga oshgan. Keltirilgan ma’lumotga asosan kapital qiymati dinamikasini aniqlang.


8-masala. Korxona bo’yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan:(mln so’m):

Ko’rsatkichlar	Bazis davr	Joriy davr	O’zgarishi eishi
			summa	%
1 .Yalpi foyda 2.Sotilgan mahsulotlar (o’zgarmas baholarda) 3.Asosiy kapitalning o’rtacha yillik qiymati(o’zgarmas baholarda) 4.Moddiy aylanma mablag’lar zaxirasining o’rtacha yillik qiymati	4925	5485
	37850	42080
	33150	35400
	5440	5525

Bo’sh kataklarni to’ldiring va aniqlang:

1)kapital qaytimi va kapital sig’imini;
2)aylanma mablag’larning biriktirish va aylanish ko’rsatkichlarini;
3) natijalarni tahlil qiling.


9-masala. Korxona bo’yicha quyidagi ma’lumotlar keltirilgan:
Joriy davrda korxonaning sof foydasi 2,8 mln so’mga teng, asosiy kapital hajmi yil boshida 8,6 mln so’mga, yil oxirida esa 10 mln so’mga teng bo’lib, aylanma mablag’lar zaxirasining qoldig’i esa mos ravishda 2,2 va 2,0 mln so’mni tashkil etgan.
Ishlab chiqarish kapitalining samaradorlik darajasini aniqlang.


10-masala. Korxona bo’yicha ikki davr uchun quyidagi ma’lumotlar berilgan:

Ko’rsatkichlar	Bazis davri	Joriy davri
1.Ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi (o’zgarmas bahoda, ming so’mda)	75250	84000
2.Asosiy ishlab chiqarish kapitalining o’rtacha yillik	25000	28500
qiymati (o’zgarmas bahoda, ming so’mda)
Z.Korxona xodimlari soni, kishi	120	125

Aniqlang:
1) har bir davr uchun:
a) asosiy kapitaldan foydalanish ko’rsatkichini;
b) mehnat unumdorligini.
2) ishlab chiqarilgan tovar mahsulotining omillar ta’sirida o’zgarishini:
a) kapitaldan olinadigan samaraning o’zgarishi hisobiga;
b) asosiy kapital hajmining o’zgarishi hisobiga;
d) mehnat unumdorligining o’zgarishi hisobiga;
e) xodimlar sonining o’zgarishi hisobiga.


11-masala. Korxonadagi asosiy kapital harakati haqida quyidagi ma’lumotlar berilgan (mln so’mda):
Yil boshida mavjud asosiy kapital hajmi 4250, yil davomida: 1230, sotib olingan asosiy vositalar shu jumladan yangilanganlari 600, yemirilgan asosiy kapital hajmi 200, shu.jumladan ishlab chiqarishdan olib tashlanganlari (likvidatsiya qilinganlari) 150, yil oxiridagi asosiy kapitalning qoldiq qiymati 3850, ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi 5000.