Практикум по статистике. (2 издание). Тащкент изд. «Iqtisod-moliya»

Hisoblang:
Har bir yil bo’yicha ishchilarning o’rtacha soatlik, kunlik va yillik unumdorligini va ularning dinamikasini.


17-masala. Bir turdagi mahsulot ishlab chiqaruvchi korxonalar bo’yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan:

Korxonalar	1-chorak		2-chorak
	Ishlab chiqarilgan buyumlar, dona	Sarflangan ish vaqti, kishi-soat	Ishlab chiqarilgan buyumlar, dona	Sarflangan ish vaqti, kishi-soat
1. 2.	25000 50000	5000 5000	42000 55000	7000 5000

Hisoblang.

1. 
   har bir chorakda alohida korxonalar va ikkala korxona bo’yicha mehnat unumdorligining darajalarini;
   
2. 
   har bir korxona bo’yicha mehnat unumdorligining alohida indekslarini;
   
3. 
   mehnat unumdorligining umumiy(o’zgaruvchan va o’zgarmas tarkibli hamda tarkibiy siljish) indekslarini.
   

18-masala. Tsexlar bo’yicha quyidagi ma’lumotlar mavjud:

Sex	Jami ishlangan vaqt, kishi-soat		2014- yilda 2013- yilga nisbatan mehnat unumdorligining o’sishi, %
	2013-y.	2014-y.
1. 2.	2360 1100	2380 1090	+5,5 +2,8

Hisoblang:
1) korxona bo’yicha mehnat unumdorligining umumiy indeksini;
2) mehnat unumdorligining o’sishi hisobiga tejalgan ish vaqtini.


19-masala. Viloyat bo’yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan:

№	Ko’rsatkichlar	Davrlar		Qo’shimcha o’zgarishlar
		bazis	joriy		mutlaq	nisbiy%
1	Qo’shilgan qiymat (solishtirma baholarda), mln so’m	3150	4200
2	Asosiy kapitalning o’rtacha yillik qiymati (solishtirma baholarda), mln so’m	2625	2800
3	Xodimlarning o’rtacha yillik soni, kishi	525	500
4	Asosiy kapital qaytimi
5	Mehnatni asosiy kapital bilan qurollanishi,mlnso’m/kishi
6	Mehnat unumdorligi, mlnso’m/kishi

Aniqlang:

1) bo’sh kataklarni hisoblab to’ldiring;
2) qo’shilgan qiymat hajmining o’zgarishiga ta’sir etgan omillar hissasini (mutlaq va nisbiy ko’rsatkichlar);
3) mehnatning asosiy kapital bilan qurollanishi, asosiy kapital qaytimi va mehnat unumdorligi ko’rsatkichlarining o’zaro bog’liqligini.


20-masala. Sanoat korxonalari bo’yicha quyidagilar berilgan:

Korxonalar	Mehnat haqi fondi, mln so’m					Mahsulot hajmi bo’yicha reja bajarilishi, %
	Xodimlar			Ishchilar
	Reja	Haqiqatda	Reja		Haqiqatda
1. 2. 3.	9370 24420 18500	9320 24400 18500	780 906 620		770 928 620	105,2 98,4 103,4

Jami ishchi-xodimlar mehnat haqi fondi bo’yicha tejalgan (ortiqcha sarflangan) hajmni hisoblang.

Izoh: qayta hisoblash koeffisiyenti 0,7ga teng.


21-masala. Ishlab chiqarish birlashmalari bo’yicha quyidagi ma’lumotlar mavjud:

Birlashmalar	Bazis yil		Joriy yil
	Ishchilarning mehnat haqi fondi, mln so’m	Ishchilarning ro’yxatdagi o’rtacha soni, kishi	Ishchilarning mehnat haqi fondi, mln so’m	Ishchilarning ro’yxatdagi o’rtacha soni, kishi
1 2 3	13320,0 3839,9 7390,8	7400 1847 3480	14060,0 3747,44 7703,4	7400 1862 3470

Hisoblang:
1) o’rtacha mehnat haqining o’zgaruvchan, doimiy tarkibli va tuzilmaviy siljishlari indekslarini;
2) indekslar o’rtasidagi o’zaro bog’liqlikni. Xulosa qiling.


22-masala. Zavod bo’yicha quyidagi ma’lumotlar keltirilgan:

Sex-lar	Bazis davr		Joriy davr
	ishchilarning ro’yxatdagi o’rtacha soni, kishi	ishchilarning mehnat haqi fondi, mln so’m	ishchilarning ro’yxatdagi o’rtacha soni, kishi	ishchilarning mehnat haqi fondi, mln so’m
1 2 3	26 87 40	59,8 269,7 116,0	15 85 47	36,0 272,0 141,0

Ishchilar mehnat haqi fondining umumiy o’zgarishini aniqlang (mutlaq va nisbiy miqdorlarda):

a) o’rtacha mehnat haqi darajasining o’zgarishi hisobiga;
b) ishchilarning ro’yxatdagi o’rtacha sonining o’zgarishi hisobiga.


XI bob. MILLIY BOYLIK STATISTIKASI


Uslubiy ko’rsatmalar va namunali misollarni yechish

Ushbu mavzuga doir amaliy mashg’ulotlar jarayonida talaba milliy boylik tarkibini o’rganish va baholash bo’yicha olgan nazariy bilimlarini mustahkamlash uchun quyidagilarni bilishi va bajara olishi kerak:

• 
  milliy boylik tushunchasi va uning tarkibiga kiritilgan aktivlar tasnifini;
  
• 
  aktivlar va passivlar balansini;
  
• 
  asosiy kapital tushunchasini va uni qiymatini baholash usullarini;
  
• 
  asosiy kapital holati va harakati ko’rsatkichlarini;
  
• 
  asosiy kapitaldan foydalanish ko’rsatkichlarini;
  
• 
  aylanma kapital tushunchasi va takibi;
  
• 
  aylanma kapitaldan foydalanish ko’rsatkichlari;
  
• 
  statistik usullar asosida dinamik va omilli tahlil qilishni.
  

Asosiy kapitallarni baholash usullari:
1. Asosiy kapitalni to’liq boshlang’ich qiymati ( ) – kapitallarni sotib olishga , ularni tashishga va o’rnatishga ketgan xarajatlar qiymatlari yig’indisidan iborat:
.


2. Asosiy kapitalni to’liq qayta tiklash qiymati ( )– kapital unsurlari baholarining o’zgarishini (inflyatsiya darajasi, texnikaning taraqqiy etishi) inobatga olgan holdagi qayta baholangan qiymatidir.
_,


bu yerda: – qayta baholash koeffisiyenti.
3. Asosiy kapitalni qoldiq qiymati – eskirishini hisobga olgan holdagi to’liq boshlang’ich qiymatidan iborat:



bu yerda: – asosiy kapitalning eskirish qiymati, u asosiy kapitallarning ishlab chiqarish jarayonida jismonan va ma’naviy eskirib amortizatsiya ajratmalari ko’rinishida ishlab chiqarilayotgan mahsulot(ish, xizmat) qiymatiga o’tkazib boriladigan qiymatidir.


1- misol. Korxona asosiy kapitali ob’yektining qayta baholash paytidagi to’liq boshlang’ich qiymati 26 mln so’m, uning qoldiq qiymati esa 18 mln so’mga teng bo’lgan. Ushbu asosiy kapital ob’yekti umumdavlat tasnifiga ko’ra qayta baholash koeffisiyenti (indeksi) 1,15 ga teng bo’lgan asosiy kapitallar guruhiga kiradi.
Asosiy kapital ob’yektining qayta baholash paytidagi to’liq tiklash qiymatini va qoldiq qiymatini aniqlang.