Понятие об операционной системе (ОС)

Коmpyuterdin’ programmaliq ta’miyinleniwi Operatsion sistema ha’m onin’ tu’rleri

• MS DOS

• Windows 95

• Linux

• BeOS

• OS/2

• Unix

• Windows 2000

• Windows XP

Kompyuterdi iske qosiwdan ne ju’z beredi?

• Kompyuterdi tok deregine qosiwdan protsessor turaqli yad qurilmasina (постоянное запоминающее устройство) mu’ra’jat etedi, bunda kompyuter ha’m qatti diskti basqariwshi sistemali xizmetshi programmalar toplami jaylasqan. Bul programma kompleksi BIOS (базовая система ввода-вывода) dep ataladi.

Son’ ne ju’z beredi?

• Qatti diskke bolg’an mu’ra’jatten kompyuter operatsion sistema dep ataliwshi arnawli programma paketin tabadi ha’m basqariwdi og’an o’tkeredi.

Operatsion sistemanin’ (OS) funktsiyalari

• OS ta’miyinleydi:
• Jeke kompyuter ha’m qurilmalardin’ o’z-ara baylanisin (аpparatli interfeys)
• Apparatli ha’m programmaliq ta’miyinleniwinin’ o’z-ara baylanisin (programma –аpparatli interfeys)
• Programmalardin’ o’z-ara baylanisin (prоgramma iterfeysi)
• Insan ha’m jeke kompyuterdin’ o’z-ara baylanisin (paydalaniwshi interfeysi)

Operatsion sistemalardin’ tu’rleri

• Paydalaniwshi interfeysi boyinsha operatsion sistemalardi eki tu’rge bo’liwge boladi:
• Grafikaliq emes (MS DOS, Unix)
• Grafikaliq (Windows, BeOS, OS/2)

Grafikaliq emes OS

• Grafikaliq emes OS da jeke kompyuterlardi basqariwda arnawli buyriqlardi klaviatura ja’rdeminde buyriqlar qatarina kiritedi.
• Grafikaliq emes OS da islew an’sat boliwi ushin arnawli programma qabiqlari paydalaniladi. Bunday qabiqlar buyriqlar qatarinan paydalanbastan, buyriqlardi birneshe klavishalar ja’rdeminde kiritiw mu’mkinshiligin beredi.
• Qabiqlarg’a misal: Norton Commander, DOSNavigator, Volkov Commander, Dos Shell

Grafikaliq OS

• Grafikaliq OS larda basqariwdi an’satlastiriw ushin arnawli manipulyator “tishqan” paydalaniladi. Grafikaliq operatsion sistemalardin’ interfeysi hatteki jan’a baslawshilar ushinda a’piwayi ha’m qolayli.

ОS birinshi gezekte a’meliy programmalardi ju’klew ushin kerek

• Qandayda bir OS tiykarinda islew ushin jazilg’an programmalardi usi OSnin’ qosimshalari dep ataydi.
• Bir OSnin’ qosimshasi ekinshi bir OSda islemeydi.

Microsoft da’wiri

• Ha’zirgi waqittag’I en’ ko’p tarqalg’an OS lardin’ biri Microsoft kompaniyasinin’ OS Windowsdin’ ha’r qiyli versiyalari bolip esaplanadi.
• Bulardan :
• windows 95
• windows 98
• windows ME
• windows NT
• windows 2000
• windows XP.
• ha’rqiyli “ayna”larin keltiriwimiz mu’mkin

Windows OSnin’ abzallig’i

• Paydalaniwshi ushin qolayli grafikalq interfeyske iye
• MS DOS OSnin’ qosimshalarin quwatlaydi
• Windows din’ ko’p sanli qosimshalari birdey tu’rdegi du’zilis ha’m basqariwg’a iye
• Bir waqittin’ o’zinde birneshe qosimshalar menen isley aladi