Politexnika instituti

3.Mustaqil taraqqiyotning dastlabki davridagi muammolar, taraqqiyotning 
“O’zbek modeli” va uning o’ziga xos xususiyatlari.
 
XX
 
asr  jahon  tarixiga  juda  katta  o’zgarishlar  olib  keldi,  insoniyat  taraqqiyoti  va 
tanazzulida  nihoyatda  muhim  o’ringa  ega  bo’ldi.  Asr  boshida  rus  inqilobi,  rus-yapon  urushi, 
Birinchi  jahon  urushi,  20-yillardan  Sho’rolar  hokimiyati  hukmronligini  iqtisodiy  jihatdan 
mustahkamlash,  jahon  tamaddunida  turli  qarama-qarshiliklar,  ya‘ni  Germaniyada  fashizmning 
paydo bo’lishi, ikkinchi jahon urushi va undan keyin ikki qarama-qarshi tizimning yuzaga kelishi 
va nihoyat 80-yillarda parchalanishi juda katta o’zgarishlarni boshlab berdi. 
Bu  o’rinda,  albatta,  90-yillarga  kelib,  sobiq  SSSRda  qanday  tub  o’zgarishlar  bo’lganiga 
jiddiy e‘tibor beramiz. Demak, sobiq imperiyaning tajovuzkorona siyosati 73 yil mobaynida asta-
sekinlik bilan chok-chokidan sitila bordi. Natijada mamlakat ijtimoiy-siyosiy jarayonlarini ham, 
odamlar  xatti-harakatini  ham  boshqarib  bo’lmaydigan  holatlar  vujudga  keldi.  Ana  shunday 
murakkab  siyosiy-huquqiy  va  ma‘naviy  muhim  hamda  aholi  ma‘naviy-ruhiy  holatining  butun 
miqyosi va mohiyatini to’g’ri baholash lozim edi. 
Darhaqiqat,  XX  asrning  80-yillari  oxirida  respublika  yetakchisi  Islom  Karimov  qanday 
sharoitda hokimiyat tepasiga keldi? O’tmishdoshlaridan unga qanday jamiyat meros bo’lib qolgan 
edi?  U  qanday  vaziyatda  ish  boshladi?  Darvoqe,  masalaga  ana  shu  tarzda  xolis  yondashilsa, 
bizningcha,  Prezidentning  ham,  mamlakatning  ham  to’laqonli  qiyofasi,  xalqimizning  xohish-
irodasi,  maqsad  va  vazifalari,  tashvish-iztiroblari,  qo’yingki,  hammasi  ko’z  o’ngimizda  kino 
lentasiday  yaqqol  gavdalanadi.  Mavjud  hodisalar  va  qaror  topgan  ijtimoiy-iqtisodiy,  siyosiy-
ma‘naviy muhitga adolatli tarzda baho berish kerak edi! 
Islom Karimov respublikaning birinchi rahbarligiga saylanganidanoq, aytish joizki, Markaz 
bilan o’ziga xos, ya‘ni teng munosabatga kirishdi! Ochiqroq aytganda, uning qat‘iyatliligi, u yoki 
bu  tomonga  og’masdan  o’z  mustaqil  fikriga  egaligi  va  o’z  yo’liga  sobitligi  ulug’  og’alarga 
yoqmadi?!  Millat  manfaatiga  ko’proq  yon  bosgani,  respublika  ichki  hayotidagi  vaziyatga 
chuqurroq  kirib  borgani  sayin  KPSS  Markaziy  Komiteti  Siyosiy  Byurosida  ham,  SSSR  Oliy 
Kengashi  va  Ittifoq  idoralarida  ham  unga  nisbatan  munosabat  keskinlasha  boshladi.  Ayniqsa, 
yurtimizni  abgor  qilib,  Markazga  qochib  borgan  bir  guruh  sobiqlar  bunday  qulay  fursatdan 
foydalanib  qolish  uchun  turli-tuman  hiylayu  nayranglarni  ishga  solishdi.  Qator  markaziy 
nashrlarda O’zbekiston va uning rahbariyatiga nisbatan ig’vogarliklar uyushtirildi. Bunday og’ir, 
ziddiyatli bir sharoitda ishlash respublika rahbaridan alohida asab, nihoyatda vazminlik, po’latdek 
mustahkam iroda talab etardi, -deb yozgan edi professor Narzulla Jo’rayev (Jo’rayev N. Agar ogoh 
sen... - T.: Yozuvchi, 1997. 34-b.). 
Tarixdan  ma‘lumki,  o’sha  paytda  mavjud  jarayonlarni  chuqur  o’rganmay,  tahlil  etib 
ulgurmay  turib,  Birlik  xalq  harakati  va  Erk  demokratik  partiyasi  vakillari  Karimov  o’z 
pozitsiyasini  e‘lon  qilmayapti.  Uning  aniq  dasturi  yo’q,  deb  ta‘na  toshlarini  otishdi.  Turli 
mitingbozliklarda  ochiqdan-ochiq  hujumga  o’tdilar.  Islom  Karimov  tabiatan  keng  fe‘li  ila 
raqiblarga  hurmat  bilan  qarash,  ularning  fikrlarini  eshitish,  ijobiy  xulosalar  chiqarish,  xalq  va 
respublika  manfaati  uchun  har  qanday  ivg’ogarliklar,  tazyiqlaru  zo’ravonliklar,  qolaversa, 
maqtovlaru  xushomadgo’yliklarga  bir  xilda  munosabatda  bo’lish,  faqat  aql-idrokka tayanib  ish 
tutish zarurligini bir soniya ham unutmadi!?
 

---

53 
Alohida ta‘kidlash joizki, mustaqillik yo’li – haqiqat va ezgulik yo’li, inson haq-huquqlari 
tengligi  yo’li,  ma‘naviy  barkamollik  va  yuksak  madaniyat  yo’li,  bir  so’z  bilan  aytganda,  boy 
insoniy  fazilatlar  majmui.  Shuning  uchun  ham  1989-1991  yillarda  Islom  Karimov  o’z  tanlagan 
yo’lining  to’g’riligiga  qat‘iy  ishondi  va  millionlab  yurtdoshlarimizni  bunga  ishontira  oldi. 
Mustaqillikning ikkinchi yilida Buyuk maqsad yo’lidan og’ishmaylik degan mavzuda O’zbekiston 
Respublikasi  Oliy  Kengashining  12  sessiyasida  (1993  yil  6  may)  quyidagi  purma‘no  fikrlarini 
muhrladi: ...Bizni tanlagan yo’limizdan hech kim, hech qachon qaytara olmaydi. Zotan, Vatanga 
bo’lgan  mehru  muhabbat  har  qanday  muammoni  yechishga  qodirdir.  Endi  ortga  yo’l  yo’q. 
O’zbekiston  istiqbolini  sobitqadamlik  bilan  barpo  etmog’imiz  zarur.  Bu  yo’lda  ikkilanmoq, 
manfaatparastlikning  mayda-chuyda  tashvishlariga  o’ralashmoq  –  Vatanga,  xalqqa,  kelajak 
avlodga xiyonat bo’ladi!
 
Istiqboldagi O’zbekiston Vatan ozodligi nasib etmagan bobolarimizga ulug’vor haykal bo’lajak! 
O’zbekistonnnig  shuhratiga  shuhrat  qo’shuvchi  farzandlarimizga  muqaddas  beshik 
bo’lajak.(Karimov I.A.  O’zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. -T.: O’zbekiston. 
1993. 182-b.)
 
O’z-o’zidan biror voqea-hodisa sodir bo’lmaydi, albatta. XX asrning 80-yillar oxiri va 90-
yillar boshlaridagi  alg’ov-dolg’ov paytlarni nihoyatda chuqur: ham siyosiy,  ham iqtisodiy, ham 
ma‘naviy tahlil qilgan Prezident Islom Karimovning qat‘iy, hal qiluvchi pozitsiyasi quyidagilarni 
tashkil qilgan edi:
 
-