Politexnika instituti

3.O’zbekistonning eng yangi tarixini o’qitish va o’rganish tizimining tashkil 
etilishi.
 
Mustabid  tuzum  davrida  soxtalashtirilgan  o’tmish  voqeligi  xususida  tarixiy  adolat  qaror 
topdi,  tarixni  ilmiy  va  xolisona  o’rganish  imkoniyati  yuzaga  kelib,  2020-2021  o’quv  yilidan 
boshlab oliy ta‘lim tizimiga O’zbekistonning eng yangi tarixi fani kiritildi.
 
O’zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti Islom Karimov tarixini chuqur o’rganish 
juda dolzarb vazifa ekanini, bugungi tinch-osoyishta kunlarning qadriga yetish, mustaqilligimizni 
mustahkamlash  haqida  to’xtalar  ekan,  o’sib  kelayotgan  yosh  avlod  istiqlolimiz  tarixini  chuqur 
o’rganishi,  bunday  kunlarga  osonlik  bilan  erishilmaganini  tushunib,  anglab  yetishi  zarurligini 
doimo ta‘kidlagan edi (Karimov I.A. Inson xotirasi - boqiy, qadr-qimmati - ulug’. // “Xalq so’zi” 
gazetasi, 2012 yil 10 may.).
 
O’zbekiston  Respublikasining  Birinchi  Prezidenti  I.Karimovning  O’zbekiston  Respublikasi 
davlat mustaqilligining yigirma uch yillik bayramiga tayyorgarlik ko’rish va uni o’tkazish to’g’risidagi 
Qarorida ham tarixan qisqa davrda mamlakatimizning o’tgan asr oxirida 
keskin ijtimoiy muammolar 
girdobiga tushib qolgan, aholining hayot darajasi bo’yicha sobiq SSSRda eng oxirgi o’rinlardan 
birini egallagan, paxta yakkahokimligi halokatli tus olgan, iqtisodiyoti bir yoqlama rivojlangan, 
qoloq  agrar  respublikadan  bugungi  kunda  sanoati  tez  sur‘atlar  bilan  o’sib,  iqtisodiy  qudrati  va 
salohiyati yuksalib borayotgan zamonaviy davlatga aylanganini ochib berish masalasiga alohida 
urg’u  bergan  edi  (O’zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  “O’zbekiston  Respublikasi  davlat 
mustaqilligining yigirma uch yillik bayramiga tayyorgarlik ko’rish va uni o’gkazish to’g’risida”gi 
Qarori // "Xalq so’zi" gazetasi, 2014 yil 2 iyul).
 
Shu nuqtai nazardan, O’zbekistonning eng yangi tarixini chuqur o’rganish, bu boradagi ilmiy 
tadqiqotlarni, ta‘lim-tarbiya hamda ma‘naviy-marifiy faoliyatning butun tizimini yanada yuqori 

---

13 
bosqichga ko’tarish muhim ahamiyatga ega. Bu tarix fani oldida turgan eng dolzarb vazifalardan 
biri hisoblanadi.
 
Yangi  tarixni  o’rganishda  yana  bir  muhim  omil  borki,  u  bugungi  kun  butun  jahon 
tadqiqotlari tizimida ustuvor o’rinni egallab kelmoqda. Bu tarixdagi Inson mavzusini tadqiq qilish, 
boshqacha  aytganda,  shaxsning,  tarixiy  siymoning  hamda  oddiy  insonning  uni  o’rab  turgan 
dunyodagi rolini o’rganishdir. Eng muhim vazifa, eng yangi tarixni metodologik va ilmiy asosga 
tayangan  holda  tadqiq  etishdan  iborat.  Biz  metodologik  asosni  chuqur  anglab  yetsak,  tarixni 
siyosiylashtirish,  qalbakilashttirish  va  buzib  ko’rsatish  kabi  salbiy  holatlarning  oldini  olgan 
bo’lamiz.
 
O’zbekistonning eng yangi tarixini tizimli o’rganish dolzarbligi tufayli 2012 yil 27 yanvarda 
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining Qarori (PQ-1694) bilan O’zbekiston Respublikasi Oliy 
va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi huzurida O’zbekistonning eng yangi tarixi bo’yicha Jamoatchilik 
kengashi  tashkil  etilgan  edi.  Jamoatchilik  kengashi  va  uning  ishchi  organi  bo’lgan 
muvofiqlashtiruvchi  Markaz  o’zining  5  yillik  faoliyati  davomida  istiqlolning  dastlabki  chorak 
asrida amalga oshirilgan ishlar aks etgan turli mavzulardagi monografiyalar, to’plamlar va ilmiy 
jurnallarni  nashr  etish  ishini  boshqarib,  ularning  ilmiy-uslubiy  va  metodologik  mazmunini 
muvofiqlashtirib bordi.
 
2016-2017 yildan mustaqil O’zbekiston o’zining yangi rivojlanish pallasiga kirdi. Oldingi 
yillarda amalga oshirilgan tub-ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar samarasi o’laroq ijtimoiy hayotda sodir 
bo’layotgan tub o’zgarishlarni yangicha talqin qilish tarixiy zaruratga aylandi.
 
O’zbekiston  milliy  davlatchiligining  vujudga  kelishi  va  taraqqiy  topishining  eng  yangi 
tarixini  tadqiq  etish  va  o’qitish,  ilmiy,  ilmiy-ommabop,  o’quv-metodik,  ma‘rifiy  adabiyotlarni 
tayyorlash  va  chop  etish,  ilm-fanning  ta‘lim  va  boshqa  ijtimoiy  sohalar  bilan  integratsiyasi 
mexanizmlarini  mustahkamlash  va  rivojlantirish  borasida  ilmiy,  madaniy,  ta‘lim,  jamoat 
muassasalari  va  tashkilotlari  faoliyatini  muvofiqlashtirish  ishlarining  samaradorligini  oshirish, 
yoshlarda,  avvalambor,  umumta‘lim  maktablari,  kasb-hunar  kollejlari,  akademik  litseylar 
o’quvchilarida, oliy ta‘lim muassasalari talabalarida mamlakat tarixi haqidagi chuqur bilimlarni 
shakllantirish maqsadida O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 17 fevraldagi Fanlar 
akademiyasi  faoliyati,  ilmiy-tadqiqot  ishlarini  tashkil  etish,  boshqarish  va  moliyalashtirishni 
yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risidagi PQ-2789-sonli qaroriga muvofiq, Oliy va 
o’rta maxsus ta‘lim vazirligi huzuridagi O’zbekistonning eng yangi tarixi bo’yicha Jamoatchilik 
kengashi  O’zbekiston  Respublikasi  Fanlar  akademiyasi  huzuridagi  O’zbekistonning  eng  yangi 
tarixi bo’yicha Jamoatchilik kengashiga aylantirildi. 
Jamoatchilik  kengashi  O’zbekistonning  eng  yangi  tarixini  tadqiq  etish  va  o’qitish 
samaradorligini,  mazkur  sohada  ilmiy,  o’quv-metodik  adabiyotlar,  ma‘naviy-ma‘rifiy  ishlar 
sifatini  oshirishga  ko’maklashish  maqsadida  tashkil  etilgan,  jamoatchilik  asosida  faoliyat 
yurituvchi idoralararo ilmiy-muvofiqlashtirish va maslahat organi etib belgilandi.
 
O’zbekistonning  eng  yangi  tarixini  zamonaviy  nazariy-metodologik,  fanlararo 
yondashuvlarga, tarixiylik va xolislik  tamoyillariga asoslangan holda tizimli o’rganishni tashkil 
etish, O’zbekistonning eng yangi tarixi bo’yicha dolzarb muammolarni ishlab chiqish, shuningdek, 
buyuk  tarixiy-madaniy  merosga  ega  bo’lgan  va  jahon  sivilizatsiyasining  rivojiga  ulkan  hissa 
qo’shgan  o’zbek  xalqining  tarixiy  o’tmishi  va  bugungi  kuniga  baho  berishda  bir  yoqlama 
yondashuvlarga, aqidaparastlikka yo’l qo’ymaslik ishlarini muvofiqlashtirish;
 
-demokratik  huquqiy  davlat  va  fuqarolik  jamiyatini  shakllantirishning  o’zbek  modeli 
mohiyati  va  mazmunini,  jamiyatda  barqarorlikni,  millatlararo  totuvlik  va  diniy  bag’rikenglikni 
saqlash bo’yicha keng ko’lamli ishlarni, hozirgi dunyoda O’zbekistonning roli va o’rnini chuqur 
o’rganish va yaqqol ochib berish;
 
-ilmiy,  o’quv,  o’quv-metodik  adabiyotlarning  yangi  avlodini  tayyorlash  va  chop  etish 
ishlarini muvofiqlashtirish, ularda O’zbekistonning eng yangi tarixini umumjahon va mintaqaviy 
jarayonlar  bilan,  shuningdek,  hozirgi  O’zbekiston  hududida  shakllangan  xalqlar  va  davlatlar 
sivilizatsiyasining tarixiy-madaniy merosi bilan uzviy bog’liq holda ko’rib chiqishni ta‘minlash;
 

---

14 
-O’zbekistonning  eng  yangi  tarixi  bo’yicha  ilmiy,  o’quv  va  o’quv-metodik  adabiyotlar, 
o’quv dasturlari monitoringini olib borish, ushbu sohada ilmiy-tadqiqot, o’quv-metodik ishlarning 
sifatini yaxshilash bo’yicha takliflarni ishlab chiqish va joriy etish;
 
-fuqarolarda  tarixiy  xotira,  milliy  o’zlikni  anglash,  yuksak  ma‘naviyat,  xalqning  tarixiy 
an‘analari, madaniy merosiga hurmat, mamlakatimiz mustaqillikka erishganligining buyuk tarixiy 
ahamiyatini  anglash  kabi  fazilatlarni  shakllantirishga  yo’naltirilgan  ma‘naviy-ma‘rifiy  ishlar 
samaradorligini, shu jumladan, ommaviy axborot vositalari orqali oshirib borishga ko’maklashish;
 
-O’zbekiston tarixi bo’yicha zamonaviy chet el ilmiy va o’quv adabiyotlarini o’rganishga 
yo’naltirilgan tizimli chora-tadbirlarni amalga oshirish, hozirgi O’zbekistonning tarixiy o’tmishi, 
sotsial-iqtisodiy  va  ijtimoiy-siyosiy  rivojlanishi,  mamlakatda  olib  borilayotgan  demokratik 
islohotlar  to’g’risidagi  xolis  axborotni  keng  xalqaro  jamoatchilikka  yetkazish  Jamoatchilik 
kengashining asosiy vazifalari etib belgilandi.
 
O’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi huzuridagi O’zbekistonning eng yangi tarixi 
masalalari  bo’yicha  Muvofiqlashtiruvchi-metodik  markaz  Jamoatchilik  kengashining  ishchi 
organi etib belgilandi.
 
O’zbekiston  Respublikasi  Fanlar  akademiyasi,  O’zbekiston  Respublikasi  Oliy  va  o’rta 
maxsus ta‘lim vazirligi hamda O’zbekiston Respublikasi Xalq ta‘limi vazirligi «O’zbekistonning 
eng yangi tarixining dolzarb masalalari» jurnali muassislari qilib belgilandi.
 
Mazkur Qarorda O’zbekistonning eng yangi tarixini tizimli ravishda tarixiylik va xolislik 
prinsiplariga asoslangan holda o’rganishni tashkil etish, shuningdek, u tarixiy-madaniy merosga 
ega  bo’lgan  va  jahon  sivilizatsiyasining  rivojiga  ulkan  hissa  qo’shgan  o’zbek  xalqining  tarixiy 
o’tmishi  va  bugungi  kuniga  baho  berishda  bir  yoqlama  yondashuvlarga  yo’l  qo’ymaslikka 
yo’naltirilgan bo’lib, hujjatda O’zbekiston ilmiy jamoatchiligi oldiga o’quv, ilmiy, o’quv-metodik 
adabiyotlarni tayyorlash va yangi avlod nashrlarini chop etish bo’yicha ishlarni muvofiqlashtirish, 
ularda  O’zbekistonning  eng  yangi  tarixini  umumjahon  va  mingaqaviy  jarayonlar  bilan,  ayni 
vaqtda, hozirgi O’zbekiston hududida shakllangan xalqlar va davlatlar sivilizatsiyasining tarixiy-
madaniy  merosi  bilan  uzviy  bog’liq  holda  ko’rib  chiqishni  ta‘minlash  kabi  vazifalar  belgilab 
berilgan.
 
O’zbekistonning eng yangi tarixini bilish shu mamlakat har bir fuqarosi, shuningdek, har bir 
soha  mutaxassisi  uchun  jahon  tarixi  tizimida  Vatanimiz  tarixining  XX  asr  oxiri  va  XXI  asr 
boshlaridagi muhim voqealarini, davlatimiz taraqqiyotining o’ta muhim yo’nalishlarini bilish va 
teran anglab yetishga, yangi strategik davrda O’zbekistonning zamonaviy dunyodagi o’rni va roli 
hamda  davlatimiz  rahbari  olib  borayotgan  ichki  va  tashqi  siyosatning  ustuvor  vazifalari  haqida 
tasavvur hosil qilishga ko’maklashishi lozim.
 
O’zbekistonning yangi tarixi  bo’yicha ilmiy  adabiyotlar yaratish  dolzarbligining  yana bir 
jihati  shundan  iboratki,  globallashuv  sharoitida  O’zbekiston  yoshlari  turli  mafkuraviy  oqimlar 
ta‘siriga  tushib  qolishi  mumkin.  Bu  mafkuralardan  ba‘zilari  mustaqil  O’zbekiston  va  uning 
siyosatini  ongli  ravishda  parokanda  qilishga  yo’naltirilgani  yaxshi  ma‘lum.  Shu  bois,  ilmiy  va 
o’quv fani sifatida O’zbekistonning eng yangi tarixi o’z ichiga axborot xavfsizligi tizimining bir 
qismi  sifatida  ana  shunday  kuch  va  oqimlarga  qarshi  targ’ibotni  olishi  shart.  Bundan  tashqari, 
O’zbekistonning  eng  yangi  tarixi  –  konstruktiv  tarixiy  xotira,  vatanparvarlik  va  faol  fuqarolik 
pozitsiyasini  shakllantiruvchi  vosita  hamdir  Tarix,  huquq,  iqtisod  va  falsafa  sohalari 
mutaxassislarining  maxsuli  bo’lgan  ushbu  fanda  xronologik  yondashuv  asosida,  mustaqil 
davlatchilikning tadrijiy rivojlanishi, ijtimoiy va iqtisodiy taraqqiyot, yangicha huquq tizimining 
shakllanishi, tashqi siyosat, milliy munosabatlar va madaniyatga oid masalalar batafsil yoritiladi. 
O’zbekiston  Respublikasining  birinchi  Prezidenti  Islom  Karimov  va  amaldagi  O’zbekiston 
Respublikasining  Prezidenti  Shavkat  Mirziyoyevlarning  davlat  rahbari  sifatidagi  keng  qirrali 
faoliyatlariga alohida o’rin beriladi.
 
O’zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Shavkat  Mirziyoyevning  2018  yil  28  dekabrda  Oliy 
Majlisga  Murojaatnomasida  ta‘kidlab  o’tganidek:  Oldimizga  qo’ygan  ulkan  vazifalarni  amalga 
oshirishda biz uchun kuch-qudrat manbai bo’ladigan milliy g’oyani rivojlantirishimiz zarur.
 

---

15 
Xususan, milliy o’zligimizni anglash, Vatanimizning qadimiy va boy tarixini o’rganish, bu 
borada  ilmiy-tadqiqot  ishlarini  kuchaytirish,  gumanitar  soha  olimlari  faoliyatini  har  tomonlama 
qo’llab-quvvatlashimiz lozim.
 
O’tmishga berilgan baho albatta xolisona, eng muhimi, turli mafkuraviy qarashlardan xoli 
bo’lishi zarur.
 
Afsuski, yurtimiz tarixini o’rganishda o’tgan davrda arxeologik tadqiqotlar yetarli darajada 
olib borilmadi.
 
Shuning  uchun  Fanlar  akademiyasining  Arxeologiya  va  San‘atshunoslik  institutlari 
faoliyatini, oliy o’quv yurtlari va muzeylardagi arxeologik izlanishlarni chet ellik hamkorlar bilan 
birga tashkil etish zarur.
 
Buyuk alloma va adiblarimiz, aziz-avliyolarimizning bebaho merosi, yengilmas sarkarda va 
arboblarimizning jasoratini yoshlar ongiga singdirish, ularda milliy g’urur va iftixor tuyg’ularini 
kuchaytirishga alohida e‘tibor qaratishimiz kerak (Qarang: Mirziyoyev SH.M.
 
Niyati ulug’ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug’ va kelajagi farovon bo’ladi. Asarlar 3-jild. -
T.: “O’zbekiston”. 2020. 24-25 b.)
 
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti SH.Mirziyoyevning 2019 yil 11 iyuldagi “O’zbekiston 
tarixi”  telekanalini  tashkil  etish  chora-tadbirlari  to’g’risida”gi  Qaroriga  (PQ-4390)  asosan, 
Vatanimizning  qadimiy  va  boy  tarixini  chuqur  o’rganish,  ushbu  yo’nalishdagi  ilmiy-tadqiqot 
ishlarini faollashtirish, yosh avlodni milliy qadriyatlar va ajdodlarimizning bebaho merosi asosida 
tarbiyalash,  jamiyatda  vatanparvarlik  va  o’z  xalqi  bilan  g’ururlanish  tuyg’usini  shakllantirish 
asosida  milliy  o’zlikni  anglash  hissini  mustahkamlash  va  vatandoshlarimiz  dunyoqarashini 
kengaytirish  maqsadida  “O’zbekiston  tarixi”  telekanali  tashkil  etildi.  Telekanal  2019  yil  1 
sentabrdan o’z ko’rsatuvlarini efirga uzata boshladi.
 
O’tgan  davr  mobaynida  “O’zbekiston  tarixi”  telekanali  O’zbekistonning  ko’hna  va  boy 
tarixi,  xalqimizning  jahon  sivilizatsiyasi  rivojiga  qo’shgan  g’oyat  katta  ilmiy,  madaniy  va 
ma‘naviy hissasini yoritishda har bir voqeaning mazmun-mohiyatini izchil va tizimli ochib berish 
orqali  buyuk  tariximizning  barcha  davrlarini  chuqur  ilmiy  tadqiqotlarning  xolisona  natijalari 
asosida  ko’rsatib  beruvchi  axborot-tahliliy  va  mavzuli  teleko’rsatuvlar,  tok-shou,  “davra 
suhbatlari”ni  yuqori  professional  va  g’oyaviy-badiiy  saviyada  tayyorla  boshladi.  Telekanal  o’z 
oldiga quyidagi maqsad-vazifalarni qo’ygan:
 
-buyuk  vatandoshlarimiz  –  olimlar,  mutafakkirlar  va  aziz-avliyolar,  shoir  va  yozuvchilar, 
sarkardalar,  davlat  arboblarining  bebaho  merosini  keng  ko’lamda  o’rganish  va  ommalashtirish 
maqsadida ularning hayot yo’li va qahramonligi to’g’risida, shuningdek, dunyo ahamiyatiga ega 
bo’lgan  O’zbekiston  eng  yangi  tarixining  g’oyat  yorqin  va  unutilmas  sahifalari  haqida  hikoya 
qiluvchi ilmiy-ommabop dasturlar va hujjatli filmlar turkumlarini yaratish;
 
-doimiy ishlab turuvchi televizion studiya – “munozara maydonchasi” faoliyatini ta‘minlash, 
O’zbekiston  tarixi  bo’yicha  ilmiy  tadqiqotlar  natijalarini,  madaniy  va  ko’hna  yodgorliklarni 
saqlash  bilan  bog’liq  muammolarni,  shuningdek,  xalqimiz  tarixiga  taalluqli  va  umummilliy 
ahamiyatga ega bo’lgan boshqa g’oyat muhim masalalarni ochiq muhokama qilish uchun olimlar, 
tarixchilar, tadqiqotchilar, o’quvchi-yoshlar hamda keng jamoatchilik vakillarini taklif qilish;
 
-chet  ellarga  ijodiy  safarlar  davomida  xalqimizning  moddiy  va  nomoddiy  merosi, 
O’zbekiston  tarixi  bilan  bog’liq  bo’lgan  nodir  qo’lyozmalar,  kitoblarni  izlash,  amaliy  san‟at 
buyumlari  hamda  muzeylar  kolleksiyalarida,  xorijiy  davlatlarning  ilmiy  markazlarida, 
shuningdek,  jahon  tarixiy  merosini  o’rganayotgan  jamg’armalarda  saqlanayotganqimmatli 
topilmalarni o’rganish natijalari bo’yicha maxsus teleko’rsatuvlar tayyorlash.
 
Xorijiy  telekanallar,  ilmiy-tadqiqot  markazlari  va  jamg’armalar  tomonidan  tayyorlangan, 
jahon  tarixining  ahamiyatli  lavhalarini  aks  ettiruvchi,  shuningdek,  O’zbekiston  hududida  ming 
yillar  davomida  sodir  bo’lgan  tarixiy  jarayonlar  bilan  bog’liq  bo’lgan  voqealar  va  shaxslar 
to’g’risida hikoya qiluvchi ko’rsatuvlarni sotib olish, o’zbek tiliga tarjima qilishni tashkillashtirish 
va milliy teleradiokanallar efirlarida joylashtirishga ko’maklashish borasidagi vazifalarni amalga 
oshirishda  O’zbekiston  Fanlar  Akademiyasi  Tarix  Instituti,  O’zbekiston  Milliy  Universiteti, 
Sharqshunoslik  Universiteti,  Toshkent  Davlat  pedagogika  universiteti  tarixchi  olimlari, 

---

16 
shuningdek  O’zbekistonning  eng  yangi  tarixi  bo’yicha  Jamoatchilik  kengashi  mas‘ul  markaz 
sifatida yaqindan ko’mak berib kelmoqda.