Politexnika instituti

3.Mustaqil O’zbekiston davlatining yuzaga kelishi va mustahkamlanishida 
Islom Karimovning o’rni va roli.
 
O’zbekistonning yangi tarixi ibtidosini bevosita buyuk tarixiy shaxs Islom Abdug’aniyevich 
Karimov nomi bilan boshlash tarixiy haqiqat. Yuqorida qayd qilib o’tilganidek, aynan 1989 yil 
iyun  oyidan  respublika  rahbariyatiga  kelgan  Islom  Karimov  o’zbek  xalqining  milliy 
manfaatlaridan kelib chiqqan xolda o’zining ijtimoiy-siyosiy faoliyatini boshlagan edi. 1989 yil 
respubikamizni  og’ir  ijtimoiy-iqtisodiy  bo’xrondan  olib  chiqishda,  milliy  qadriyat  va 
an‘analarining xalqqa qaytarilishida Islom karimovning tarixiy xizmatlari beqiyos. Jumladan 1989 
yil  21  oktabrda  o’zbek  tiliga  davlat  tili  maqomining  berilishi  xalqimizning  asriy  orzularining 
ro’yobi edi.
 
Boshlangan  xayrli  ishlarni  yanada  samarali  davom  ettirish  maqsadida  sobiq  ittifoq 
miqyosida birinchi bo’lib O’zbekistonda 1990 yil 24 martda Prezidentlik lavozimi joriy qilindi. 
Respublika  Oliy  Kengashi  tomonidan  Islom  Karimov  O’zbekistonning  birinchi  Prezidenti  etib 
saylandi. Shu sanadan boshlab O‘zbekistonda davlat boshqaruvining yangi, demokratik tizimini 
shakllantirishga kirishildi.
 
O’zbekiston  davlat  mustaqilligi  e‘lon  qilingach,  demokratik  huquqiy  davlat  barpo  etish 
yo’lini  tanlagan O‘zbekiston  uchun  tabiiy ravishda davlat boshlig’i – Prezidentning  umumxalq 
tomonidan saylanishini ta‘minlash zarur edi.
 
 
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining 1991-yil 18-noyabrda bo’lgan VIII sessiyasida 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti saylovi to’g’risida Qonun qabul qilindi.
 
 
O‘zbekiston Respubikasi Prezidenti lavozimiga 35 yoshdan kichik bo‘lmagan, davlat tilini 
yaxshi biladigan, bevosita saylovgacha kamida 10 yil O‘zbekiston hududida muqim yashayotgan 
O‘zbekiston  Respubiikasi  fuqarosi  saylanishi  mumkin.  O’zbekiston  Prezidenti  5  yil  muddatga 
saylanadi,  ayni  bir  shaxs  surunkasiga  ikki  muddatdan  ortiq  O‘zbekiston  Prezidenti  bo‘lishi 
mumkin emas. 
( O’zbekiston Respublikasi Prezidenti saylovi to’g’risidagi qonundan.)
 
Oliy  Kengashning  VIII  sessiyasida  shuningdek  O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti 
saylovini  tayinlash to’g’risida  Qaror  ham qabul  qilindi  va O‘zbekiston Respublikasi  Prezidenti 
saylovi  1991-yil  29-dekabr,  yakshanba  kuniga  belgilandi.  Ayni  shu  kuni  ikkinchi  bir  muhim 
siyosiy  tadbir  –  O’zbekiston  davlat  mustaqilligiga  xalqning  munosabatini  bilishga  qaratilgan 
umumxalq referendumini ham o’tkazish belgilandi.
 
Markaziy  saylov  komissiyasi  1991-yil  22-noyabrda  O‘zbekiston  Prezidentligiga 
O‘zbekiston xalq demokratik partiyasi va kasaba uyushmalari Federatsiyasidan ko’rsatilgan I.A. 
Karimov  hamda  Erk  demokratik  partiyasidan  ko’rsatilgan  Salay  Madaminov  nomzodlarini 
ro’yxatga oldi va yashirin ovoz berish byulleteniga kiritdi.
 
O’ta muhim siyosiy jarayonga qizg’in tayyorgarlik ketayotgan bir paytda 1991 yil dekabr 
oyida Namanganda xavotirli voqealar ro’y berdi.
 
1991 yilning 9 dekabrida Namangan shahrida bir guruh qo’poruvchi kuchlar viloyat ijroiya 
qo’mitasi binosini egallab olib, O’zbekistonni Islom davlatiga aylantirishni da‘vo qilib chiqishadi 
va  respublika  rahbari  bilan  uchrashuvni  talab  qilishadi.  Islom  Karimov  prezidentlikka  nomzod 

---

35 
sifatida  ertasi  kuni  tongda  Namanganga  yetib  keladi  va  ongi  aqidaparastlik  g’oyalari  bilan 
zaharlangan,  jazavaga  tushgan  olomon  orasiga  soqchi  va  hamrohlarsiz,  bir  o’zi,  hech 
ikkilanmasdan,  shijoat  va  shiddat  bilan  kirib  boradi.  Respublika  rahbarini  kurishgach, 
aqidaparastlar bir oz dovdirab qolishadi. Yurtboshimiz vazminlik bilan so’z boshlaydi va ularning 
barcha da‘volarini aniq faktlar bilan rad etadi.
 
Shuni aytish kerakki, Islom Karimovning qatiyati va jasorati binoni boshiga kutarib baqir-
chaqir qilayotgan minglab ashaddiy ekstremistlarni ham sarosimaga solib qo’yadi. Mamlakatimiz 
rahbari  hayajonga  berilmasdan,  ular  talab  qilayotgan  yo’l  qonunga  mutlaqo  zid  ekani  va  hech 
qachon  yaxshilikka  olib  kelmasligini  uqtiradi,  salobati  va  irodasi  bilan  vaziyatni  yumshatishga 
muvaffaq bo’ladi.
 
Bebaho  boylik  bo’lgan  tinchlik  va  osoyishtalikni  saqlash,  uni  ko’z  qorachig’idek  asrash 
masalasi  mamlakatimiz  rahbari  Islom  Karimovning  faoliyatida  doimo  eng  muhim,  eng  ustuvor 
yo’nalish  bo’lib  qoldi.  Buni  har  xil  buzg’unchi  kuchlar,  diniy  va  dunyoviy  niqobdagi  radikal 
oqimlar bosh ko’targan o’sha notinch davrda, Islom Karimovning chuqur iztirob bilan 1992 yil 4 
yanvar kuni Oliy Kengashning IX sessiyasi minbaridan turib xalqqa qilgan murojaatidagi, bugun 
ham o’z ahamiyatini yo’qotmagan, ushbu so’zlari yaqqol tasdiqlaydi: