Politechnika łÓdzka

Źródła idealne podawane w schematach obwodów służą do analizy teoretycznej obwodów i układów, oraz do wyjaśnienia jakiegoś teoretycznego zagadnienia.


W schematach praktycznych źródła o schematach podanych powyżej uważamy za tzw. Źródła rzeczywiste.
Bateria (lub akumulator) – jest rzeczywistym źródłem energii, które może być zastąpione poprzez układ: źródło idealne – rezystancja wewnętrzna (oznaczanej Rw); bateria stanowi układ najczęściej szeregowo połączonych ze sobą pojedynczych ogniw pierwotnych, lub wtórnych (pojedynczych akumulatorów), które znajdują zastosowanie jako rodzaj źródła energii zasilającej każde przenośne urządzenie elektryczne, obok symbolu podaje się wartość napięcia, dłuższa kreska oznacza zawsze zacisk dodatni (nazywany plus).
Połączenia linii – miejsce wzajemnego połączenia elektrycznego co najmniej trzech linii, których miejsce połączenia jest oznaczone kropką; w niektórych przypadkach połączenie takie nazywane jest również połączeniem galwanicznym.
Skrzyżowanie linii – miejsce wzajemnego przecinania się linii elektrycznych nie połączonych ze sobą elektrycznie;
Magistrala – zespół linii przewodowych (przewodów) zintegrowanych ze sobą, które nie są połączone elektrycznie ze sobą, ale występujące wspólnie – które razem tworzą zespół przewodów – np. medium transportu sygnałów czy informacji; np. magistrala danych (ang. DATA BUS), magistrala adresowa (ang. ADDRESS BUS) stosowanych w technice komputerowej.
Zestyk zwierny pojedynczy NORMALNIE OTWARTY (łącznik) (ang. NOPB – Normally Open Push Button) – element łączeniowy tzw. przełącznik monostabilny (przełącznik, który po zmianie stanu na przeciwny nie pozostaje w tym stanie i powraca do stanu początkowego po ustani czynnika zmiany).
Zestyk zwierny pojedynczy (łącznik) (ang. SPST – Single Pole Single Throw) – element łączeniowy tzw. przełącznik bistabilny (przełącznik, który po zmianie stanu na przeciwny pozostaje w tym stanie).
Zestyk przełączany pojedynczy (łącznik) (ang. SPDT – Single Pole Double Throw) – element przełączany tzw. przełącznik bistabilny (przełącznik, który po zmianie stanu na przeciwny pozostaje w tym stanie), umożliwiający dokonanie wyboru wg zasady 1 z 2.
Bezpiecznik – element o charakterze rezystancyjnym, przeznaczony do zabezpieczania zasilacza przed skutkami zwarć w odbiorniku (ogólnie obwodu przed skutkami przeciążeń) – chroniącym obwód przed przepływem nadmiernego prądu np. na wskutek uszkodzenia czy zwarcia; prawie każde urządzenie elektryczne posiada element zabezpieczający będącym bezpiecznikiem).

Żarówka – element o charakterze rezystancyjnym, przeznaczonym do wytworzenia światła widzialnego w skutek przepływu prądu elektrycznego przez jego włókno; rezystancja żarówki zależna jest od temperatury jej żarnika; (Uwaga! żarówki LED posiadają inne oznaczenie!).

Rezystor – element oporowy inaczej zwany opornikiem. Występują dwa symbole graficzne tego elementu, najczęściej jednak jest to prostokąt z wyprowadzonymi końcówkami.

Potencjometr – element o rezystancji zmiennej – posiada trzecią dodatkową końcówkę (ze strzałką), którą jest tzw. ślizgacz - którego położenie wyznacza podział całkowitej rezystancji potencjometru.

Fotorezystor – element rezystancyjny o rezystancji zależnej od intensywności promieniowania świetlnego padającego na jego powierzchnię czynną, (której wartość rezystancji ulega zmianie w zależnie od padającego na jego powierzchnię światła).

Kondensator – element pojemnościowy dielektryczny – tzn. o zdolności gromadzenia ładunku elektrycznego w dielektryku; obok oznaczenia wartości pojemności kondensatora często jest umieszczana wartość dopuszczalnego napięcia pracy – zwanego znamionowym napięciem pracy kondensatora.

Kondensator elektrolityczny – element pojemnościowy dielektryczny – tzn. o zdolności gromadzenia ładunku elektrycznego (napięcia) w dielektryku w postaci elektrolitu; element ten wyróżnia tzw. polaryzacja, to znaczy rozdział jego elektrod na elektrodę dodatnią (oznaczaną „+”) oraz ujemną (oznaczaną „–”); prawie wszystkie rodzaje kondensatorów elektrolitycznych są spolaryzowane; elementy te są wytwarzane jako zwykłe (z tlenkiem aluminium) oraz jako tantalowe (z tlenkiem tantalu); jedna z elektrod jest wyróżniona – najczęściej elektroda ujemna, oznaczana GND, zaś w przypadku kondensatorów tantalowych wyróżnia się elektrodę dodatnią; kondensatorów elektrolitycznych nie wolno podłączać odwrotnie niż wskazuje jego polaryzacja tzn. plus do potencjału niższego, a plus do wyższego ponieważ może on ulec uszkodzeniu – spuchnięcie lub rozerwanie! Uwaga! niebezpieczeństwo wybuchu!!!.

Kondensator zmienny – kondensator o dielektryku powietrznym, który jest przystosowany konstrukcyjnie do zmiany pojemności – poprzez zmianę odległości jego elektrod względem siebie; kondensatory te rzędu pojemności o wartościach od 5 pF – do 500 pF i są stosowane najczęściej w obwodach strojenia częstotliwości radiowej (w celu dostrojenia obwodów wielkiej częstotliwości do stacji nadawania).
Cewka Indukcyjna – element pojemnościowy indukcyjny (magnetyczny) o zdolności wytwarzania strumienia pola magnetycznego (prądu) w skutek przepływu prądu elektrycznego; cewkę stanowi tzw. zwojnica z nawiniętym spiralnie drutem; początek uzwojenia cewki zawsze zaznaczamy kropką (gwiazdką), symbol cewki rysuje się zawsze jako spiralę z trzema zwojami.
Cewki sprzężone magnetycznie – dwa elementy indukcyjne połączone ze sobą za pomocą pola magnetycznego M; element ten stanowią dwie cewki wykonane w taki sposób, że jedna oddziałuje na drugą a druga na pierwszą poprzez ploe magnetyczne wzajemne – dlatego ich parametr nazywany jest indukcyjnością wzajemną; zespoły takich cewek nazywamy wariometrami.
Transformator (krótko: TRAFO) – zespół co najmniej dwóch cewek stanowiących statyczny przetwornik mocy za pośrednictwem pola magnetycznego; symbole transformatorów mogą być różne w zależności docelowego zastosowania od którego zależą liczba zwojów uzwojeń oraz rodzaju (parametrów) rdzenia, chociaż zawsze będą podobne; początki uzwojeń TRAFO zawsze zaznaczamy kropkami (gwiazdkami).
Głośnik – jest to elektromechaniczny przetwornik mocy elektrycznej na ciśnienie powietrza w postaci fali akustycznej; symbol głośnika odzwierciedla jego przekrój boczny.

Rezonator kwarcowy – piezoelektryczny element rezonansowy przeznaczony do uzyskania stabilizacji częstotliwości; rezonator jest odpowiednio wyciętym i odpowiednio oszlifowanym kawałkiem płytki kwarcu, posiadającym własności tzw. piezoceramiczne, dzięki którym wzbudza i utrzymuje stabilne drgania elektryczne obwodach generacyjnych (generatorach), rodzaj grubości i typ zastosowanej obróbki płytki kwarcowej wyznaczają tzw. jego częstotliwość rezonansową, która jest nadrukowywana na jego obudowę.

Dioda – element półprzewodnikowy (posiadający tzw. złącze p-n), przewodzący prąd elektryczny w jednym kierunku, a nie przewodzący w drugim; kierunek przepływu prądu określa tzw. spolaryzowanie w kierunku przewodzenia.

Dioda Zenera – element półprzewodnikowy przewodzący prąd w jednym kierunku, zaś w drugim kierunku tylko po przekroczeniu pewnego napięcia nazywanego napięciem Zenera; diody te wykorzystywane są jako np. najprostsze źródła napięć referencyjnych (stabilizatory).

Dioda Schottky‘ego – element półprzewodnikowy posiadający niską rezystancję w kierunku przewodzenia, zaś bardzo wysoką – w kierunku zaporowym; diody te są stosowane w układach wielkiej częstotliwości, lub układach impulsowych o dużej częstotliwości; są stosowane jako elementy zabezpieczające w niektórych typach układów cyfrowych.

Dioda Pojemnościowa – nazywany również warikapem lub diodą waraktorową – element półprzewodnikowy posiadający zmienną pojemność złącza p-n w zakresie polaryzacji (zależną od napięcia polaryzującego); dioda ta jest przeznaczona do układów generacyjnych wielkich częstotliwości – do zmiany pojemności w obwodach rezonansowych poprzez odpowiednią polaryzację jej złącza p-n napięciem – co ma wpływ na zmiany częstotliwości generowanego sygnału; dioda pojemnościowa może zastąpić kondensator o zmiennej pojemności; pojemność diody pojemnościowej zależy od wartości napięcia polaryzującego złącze p-n w kierunku zaporowym.

Dioda LED – element półprzewodnikowy posiadający własności elektroluminescencyjne – wytwarzający efekt świecenia złącza półprzewodnikowego przy przewodzeniu prądu elektrycznego w kierunku przewodzenia płynącego przez to złącze (LED - Light Emiting Diode); Uwaga! Rezystancja dynamiczna złącza p-n tej diody maleje w funkcji temperatury!
Fotodioda – element półprzewodnikowy w którym światło padające na złącze półprzewodnikowe p-n powoduje generowanie i przepływ prądu fotoelektrycznego wstecznego; wartość tego prądu jest proporcjonalna do długości fali tego promieniowania.
Mostek prostowniczy – jest to układ czterech diod półprzewodnikowych (układ o czterech zaciskach), przeznaczony do zamiany prądu przemiennego na prąd stały; jest stosowany w układach zasilaczy; element ten w postaci modułu może być zastąpiony czterema pojedynczymi diodami.
NPN lub PNP