Поль брэгг асаб кучи т арж им он: м ирафзал м ирфайзиев

Тўғри нафас олиш - бақувват асаб кучини
тиклашда бешинчи қадам
Кислородга тўйинмаган одамлар кўпинча асаби 
бузилган бўлади. Ю қорида қайд қилинганидек, 
ҳаётий аъзолар фаолияти асаб тизимига боғлиқ. 
Ш унинг учун асаб емирилиш и ошқозон, буйрак, 
жигар, ичаклар ва бош қа аъзолар фаолиятини 
п а с а й т и р а д и , т у р л и к а с а л л и к л а р к е л т и р и б
чиқаради.
Ю рак ва ўпка асаб емирилишидан, айниқса, 
а з и я т ч екад и . Б и з кўп к у затган м и з, о зги н а 
ҳаяж онлансак ҳам, наф ас олиш, ўз навбатида, 
ю рак қисқариш и ҳам тезлашади. Ю рак уриш и 
тўхтаганидан бир неча дақи қа ўтганидан сўнг 
ўлим содир бўлади. Ю р а к к а к и сл о р о д ети б 
келмаса, у уришдан тўхтайди.
75

---

Қон - ҳаёт оқими, у тоза бўлиши шарт. Ю рак 
ва ўпка вазиф аси - қонни тоза тутиш. Ҳар бир 
н аф ас олинганда к и сло р о д қонга ўтиб, ҳ аёт 
бағишлайди. Заҳарли ҳаво чиқариб ташланади. 
Ш у н и н г у ч у н б и з ч у қ у р ва т ў ғ р и н а ф а с
олишимиз зарур. Н афас олишнинг икки усули 
мавжуд:
1. Кўкракдан нафас олиш (грудное дыхание);
2. Диафрагмалар ёрдамида нафас олиш.
Кўкракдан нафас олиш усули
Кўкракнинг қовурға қисми ҳаракати, айниқса, 
унинг ю қори қисми ҳаракати натижасида нафас 
олинади.
Н аф ас олинганда кўкрак қ аф аси кенгаяди. 
Нафас чиқарилганида эса тораяди. Бу нафас олиш 
у су ли , а й н и қ с а , н а ф а с о л и ш ва ч и қ а р и ш
чегарасида - кўкрак қаф асини ривожлантирувчи 
ички машқлар шакли бўлиб, ҳамма томонлама 
фойдали ҳисобланади. Танага кучли таш қи таъсир 
рўй берган ҳолларда кўкрак нафас олиш усули 
ишлатилади. Бу баъзан куч ёрдамида наф ас олиш 
дейилади.
Диафрагмалар ёрдамида нафас олиш
Диафрагмалар ёрдамида наф ас олиш, бошқача 
айтганда, қорин бўшлиғи ёрдамида наф ас олиш 
шу билан характерланадики, наф ас олинганида 
қорин бўшлиғи кенгаяди, катталашади ва нафас 
чиқарилганида қисқаради, яъни кичиклашади. 
Айтиш зарурки, бу усул билан нафас олинганида 
ҳаво қорин бўшлиғига кирмайди, ю рак ва ўпкани
76

---

қорин бўшлиғидаги бош қа аъзолардан ажратиб 
турувчи кенг мушак - диафрагма пастга ҳаракат 
қилиб қисқарса, ҳаво ўпкага киради, диафрагма 
юқорига ҳаракат қилса, ҳаво ўпкадан чиқарилади.
Бу кенг мушакнинг галма-гал пастга ва юқорига 
ҳ а р ак ати а ъ зо л а р н и ҳ ар ак ат га келтиради ва 
қорин бўшлиғидаги босимни ўзгартиради.
Диафрагма ёрдамида нафас олиш - тинч нафас 
о л и ш ё к и н о р м а л н а ф а с о л и ш д е й и л а д и . 
Ёшлигимизда шундай наф ас оламиз. Камдан-кам 
одамлар бу нафас олиш усулидан фойдаланадилар. 
Кўпчилик катталар кўкрак нафас олиш усулини 
қўллайдилар. Чунки катта бўлган сари одамлар 
танасини сиқадиган кийим кияди, ўтириб меҳнат 
қ и л а д и , 
б у э с а д и а ф р а г м а ҳ а р а к а т и н и
қийинлаштиради. Натижада, кўкрак нафас олиш 
усулига одатланилади. Йиллар ўтиши билан бу 
ш у н ч ал и к од атга а й л а н и б к етад и к и , қ о р и н
бўшлиғи ёрдамида наф ас олишга ўтиш кўп куч 
талаб қилади.