Páninen “Baslawısh klaslarda tiykarǵı shamalar hám olardıń όlshem birliklerin úyretiw metodikası”

1 ásir=100jıl                    1sutka=24 saat

1jıl=12 ay                        1saat=60 minut

1ay=30 yaki 31 kún          1minut=60 sekund

Fevral` ayı 28 yaki 29 kún. 1ápiwayı jıl 635 sutka. Kabisa jılı 366 kún.

Tiykarǵı birlikler-jıl hám sutka.

Sabaqlıqta berilgen kesteden paydalanıp 12 ay hám hár bir ay neshe  kúnnen ibarat ekenligin kórsetiw zárúr. Bul temaǵa  baylanıslı  sabaqlıqta  úlkenirek  waqıt ólshemlerin maydaraq waqıt ólshemlerine hám kerisinshe  almastırıwǵa baylanıslı shınıǵıwlarǵa ayrıqsha itibar  Bergen.

Mısal.1 jıl 2 ay neshe sutka.

      2. Waqıt birlikleri menen ámeller orınlaw.

Bir neshe sabaq waqıt birligi qatnasqan atı bar sanlar ústinde ámeller islewge ajratıladı.

12 saat 45 minut 15 saat 35minut

10 saat 30 minut 8saat 48 minut

Waqıttı qosıwdı úyreniwden aldın, sonday shınıǵıwlar qaraladı, olarda minutlar yaki sekundlar jıyındısı 60 tan kem boladı, saatlar jıyındısı 24 saattan kem, kúnler jıyındısı 30 dan yamasa 31 den kem

Alıwda tómendegi mısallar usınıladı:

1saat-34min,  3min-26sekund

Bular ushın 

1saat-34min=60min-34min=26min

3min-26sek=2min 60sek-26sek=2min 34sek. dep  túsindiriw kerek.

Waqıt esabına baylanıslı máselelerdi sheshiwde de oqıwshılar sol sızılmadan paydalanadı. IV klassta sutka ishinde esaplawǵa baylanıslı tómendegi máseleler qaraladı. 

1) hádiyseniń baslanıwı hám baslanıwı menen aqırı arasında ótken waqıtqa qarap onıń aqırın tabıwǵa baylanıslı máseleler. Mısal: 1-sabaq 8saat 30min ta baslanadı, sabaq 45 min dawam etedi, tánepis qashan boladıW

2) hádiyseniń baslanıwın onıń aqırı hám hádiyse dawam etken waqıtqa qarap tabıw. Mısalı úlken tánepis 30 min dawam etti, kiriw 11saat 45min ta boldı. Úlken tánepiske shıǵıw qashan bolǵanW 

3) berilgen hádiyseler arasında ótken waqıttı esaplaw. Mısal: Gárezsizlik kúni 1991-jıl 1-sentyabrde bolǵan. 2000-jıl 1-dekabrde gárezsizlikke qansha waqıt bolǵan? 

Bul úsh másele a+b=c  kóriniste qosıw komponentleride belgisizlerdi tabıwǵa tiykarlanadı. 

a+b=x x+b=c a+x=c