|
III.Taza tema túsindiriw: (15 minut) Rasul Gamzatovtıń ómiri hám dóretiwshiligi. “Balalıqtaǵı umıtılmas waqıyalar”
Rasul Gamzatov Daǵıstandaǵı kishkene ǵana Avar eliniń perzenti. Ol 1923-jılı tuwıladı. Qosıq jazıwdı 13—14 jasınan baslaydı hám 16 jasınan baslap óz eliniń belgili shayırı dárejesine jetedi. R. Gamzatov 18 jasınan baslap oqıtıwshı, artist hám xabarshı sıpatında hár túrli tarawlarda jumıs isleydi. Shayırdıń birinshi kitabı 1943-jılı basılıp shıǵadı. Onıń jazǵan shıǵarmaları
jazılıwı menen orıs tiline awdarıla basladı hám rus tili arqalı dúnyanıń barlıq tillerine
awdarıldı.R. Gamzatovtıń «Taw qosıǵı», «Meniń qálbim tawlarda», «Meniń Daǵıstanım», «Joqarı juldızlar», «Tuwılǵan kúnim», «Tawlıqtıń Watanı», «Awıldan xat» sıyaqlı birneshe qosıqlar toplamı, bir qatar poemaları basılıp shıqtı.
Balalıqtaǵı umıtılmas waqıya
Bala waqtımda ákemniń bir ret qattı urǵanlıǵı yadımda. Jegen tayaǵımnıń daǵı álleqashan pitip ketti, biraq ne ushın tayaq jegenligim keshegidey yadımda.Azanda úyden shıǵıp, mektepke baraman dep kettimdaǵı, bir kósheden bir kóshege qıdırıp júrip, sol kúni mektepke jete almadım, sebebi, kóshe balaları menen asıq oynaǵan edim. Aǵam maǵan kitap satıp alarsań dep pul berip edi, sol puldıń barlıǵın asıqqa uttırdım. Oyınǵa qızıǵıp oqıwdı da umıtıp ketippen. Keshke qaray pulım tawsılǵannan keyin endi qayaqtan tiyin tapsam eken dep oyladım. Oyınnıń qumarına berilip ketip eń sońǵı tiyinin uttırǵan adam: «áttegene-ay, taǵı bes tiyin tabılsa, báriniń esesin qaytarıp, pullarımdı qaytadan utıp alar edim. Bálkim, basqalardı da tıp-tıypıl etip utar edim» dep oylaydı ǵoy. Maǵan da, tap usı oy keldi, azǵantay tiyindi eplep tawsam boldı, utıp ketemen, dep oyladım.
Usı maqsette birge oynap atırǵan balalardan qarızǵa tiyin soray basladım. Biraq heshkimniń de maǵan qarız bergisi kelmedi. Mınaday ırım da bar: eger oyın ústinde utılǵan adamǵa qarız berseń, óziń de utılıp qalasań.Sonda maǵan bir oy kelip úyme-úy kirip «erteń awılǵa palwanlar keledi eken, solarǵa aqsha jıynawdı maǵan tapsırıp edi»,— dep ayta basladım.Bosaǵadan-bosaǵaǵa telmirgen iyttiń ne kórgen kúni bolsın? Oǵan ekiniń biri ya tayaq ılaqtıradı, ya súyek ılaqtıradı. Maǵan da sol iyttiń kúni tústi—birewi berse, ekinshisi quwıp saldı, shaması, maǵan aqsha
bergenler tek meniń aǵamnıń atın sıylaǵanlıqtan ǵana bergen bolıwı kerek.
Degen menen awıldı aralap bolıp, tabısımdı esaplap kórsem — oyınǵa qaytadan kirisip ketiwge bolatuǵın bir nárse jıynalıp qalıptı. Biraq hárkimniń ǵarǵap bergen aqshaları da kópke barmay tawsıldı. Onıń ústine kúni menen oyın ústinde talay ret dizerlep, talay ret eńbeklep júriwge tuwra kelgenlikten, shalbarım jırtılıp, dizemniń ózi de qızıl shaqa bolıp qalǵan eken.Sol kúni oqıwdan qaytatuǵın waqtımda úydiń ishi meni kútip, kelmegen soń qayaqqa joq bolıp ketti eken, dep zer-zebil bolıptı. Ájaǵalarımnıń meni izlep sergizdanı shıǵıptı.«Erteń palwanlar keledi» degen meniń xabarımdı esitken awıl adamları da sózdiń anıǵın biliw ushın biziń úyge birinen soń biri kelip tınım bermepti. Qullası, meni qulaǵımnan uslap, úyge kiyatırǵan waqıttıń ózinde-aq meniń kúni menen ne islep, ne qoyǵanım úydiń ishine álleqashan ayan eken.Solay etip, ákemniń aldında, onıń húkimin kútiwime tuwra keldi. Dúnyada meniń ushın eń qorqınıshlısı da usı ákemniń aldında ayıplı bolıp turıw edi. Ol meniń basımnan ayaǵıma deyin qarap shıqtı. Qızıl shaqa bolǵan jalańash dizemniń isigi, jaydıń sınıq áyneginiń ornına tıǵıp qoyılǵan kópshiktey, shalbarımnıń jırtıǵınan shıǵıp ketipti.
— Mınaw ne?—dedi aǵam jay paraxat túrde.
— Bul dize,—dep juwap berdim men dizemniń tesigin alaqanım menen jasırıwǵa háreket qılıp.
— Dize ekeni durıs, biraq ol nege shalbarıńdı tesip dalaǵa shıǵıp ketken. Shalbarıńdı qayaqlarda
júrip jırttıń, áne usını ayt?Men shalbarımnıń jırtılǵanın tap házir ǵana kórgendey tańlanıp qaradım. Ótirikshi menen qorqaqtıń háreketi qızıq hám túsiniksiz boladı ǵoy: úlkenlerdiń barlıǵınıń biletuǵınlıǵın bilseń de, taysalaqlawdıń paydasız ekenligin túsinseń de, rasın aytıwdan taysalaqlap ne juwap qaytarıp atırǵanıńdı óziń de bilmey, áytewir bir nárselerdi bıljırıqlay bereseń.Aǵamnıń dawısı qattıraq esitile basladı. Xojalıq basshısınıń minezin biletuǵın úydegiler maǵan kómeklespekshi bolıp edi, biraq ákem qolın bir siltep, olardı qaytarıp tasladı da:
— Solay etip, shalbardı qalay jırtıp aldım dediń? — dedi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
