Plastmassalarni qaytaishlash texnologiyasi

yumshatuvchilar
deb ataladi.
To ‘Idiruvchilar.
To‘ldiruvchilar qattiq, suyuq va gazsimon bo‘lishi mumkin. 
Amalda ko‘proq qattiq kukunsimon organik yoki noorganik 
to idiruvchilar ishlatiladi.
To‘ldiruvchilarni kiritishdan maqsad rezinaning fizik-mexanik 
va texnologik xossalarini o ‘zgartirish, m aterialning hajm ini 
ko‘paytirish, tannarxini arzonlashtirishdan iborat. Shuningdek, 
toidiruvchilar materialning rangini o ‘zgartiradi.
Rezinaning mexanik xossasini yaxshilovchi toidiruvchilar 
aktiv toidiruvchilar
deyiladi. Ularning asosiy ko‘rsatkichlari — 
dispersligidir, y a’ni zarrachalarining o ic h a m i va solishtirma 
yuzasi.
Elastomerni toidiruvchi bilan o‘zaro ta ’siri toidiruvchining 
tabiatiga yoki uning yuzasi xarakteriga bogiiq.
93

---

Texnik uglerod keng tarqalgan kuchaytiruvchi to‘ldiruvchilarga 
kiradi (упгеродная сажа — qurum, qorakuya).
T exnik u g le ro d re z in a q o rish m asig a k iritilsa , u n in g
mustahkamligi oshadi, ishqalanishga qarshiligi ko‘payadi.
Texnik uglerod — juda mayda kukun holatidagi modda. U 
ugleroddan iborat bo‘lib, uglevodorodlarni yoqish usuli bilan 
olinadi.
Sobiq Ittifoq davrida qurum quyidagi rusum larda ishlab 
chiqarilgan:
D — diffuzion;
P — pechda olingan;
T — termik.
Masalan, PGM -30 rusumli qurum quyidagicha o‘qiladi: texnik 
uglerod pech usuli bilan olingan, unga xomashyo sifatida gaz 
holatidagi uglevodorodlar ishlatilgan, nisbiy yuzasi 30 m2/g ga 
teng.
12.6. Rezina ishlab chiqarishdagi asosiy jarayonlar
Ko‘p rezina buyumlar, ularning konstruksiyasi murakkabligidan 
qat’i nazar, odatda, umumiy texnologiya bo‘yicha, ya’ni yarim 
fabrikatni tayyorlash; vulkanizatsiya qilish yo ‘li bilan ishlab 
chiqariladi.
Yarimfabrikatlar parallel potoklarda tayyorlanadi; bular kau­
chuk va ingrediyentlarni tayyorlash, tortish, qorishma tayyorlashdan 
iborat.
Ayrim texnologik operatsiyalar m exanizatsiyalashtirilgan 
potoklarda yoki avtomatlashtirilgan sxema bo‘yicha amalga oshiriladi. 
Umumiy texnologik ishlab chiqarish quyidagi jarayonlardan iborat:
— xomashyoni qabul qilish va uni saqlash;
— kauchuk va ingrediyentlarni tayyorlash va ularga ishlov berish;
— xomashyoni tortib olish va ularni dozalash (me’yorlash);
— rezina aralashmasini qorish;
— rezina aralashmasini shakllash;
— kalandrlash, matolarga kalandr yordamida rezina qoplash;
— shprislash;
— rezina zagotovkalami va matolami bichish;
94

---

— rezina yelimini tayyorlash va matolarni rezina qo‘shib to'qish;
— murakkab buyumlami yig‘ish;
— rezina aralashmasini vulkanlash.
R ezina ishlab chiqarish zavodlari og‘ir uskunalar bilan 
jihozlangan boiib, ko‘p miqdorda elektroenergiya, issiqlik, gid- 
ravlik energiya talab qiladi. Shu sababli ishlab chiqarishni shunday 
tashkil qilish kerakki, ekspluatatsiya xarajatlari m inim um ga 
kelsin.