pisa o’qitish tizimi haqida

2.1 PISA o’qitish tizimi haqida
Ўқувчиларнинг таълимий ютуқларини баҳолаш бўйича халқаро дастур (PISA). Ўқувчиларнинг таълимий ютуқларини баҳолаш бўйича халқаро дастур- (инглизча - Programme for International Student Assessment, PISA) - дунёнинг барча давлатларидаги ўқувчиларнинг саводхонлигини баҳолаш ва ушбу билимларини амалиётда қўллашни билиш даражасини баҳоловчи тестдир. Бу тестлар 3 йилда бир маротаба ўтказилади. Бунда 15 ёшли ўсмирлар қатнашади.1997 йилда ишлаб чиқилган. 2000 йилда биринчи маротаба қўлланилган. Бу тестлар Иқтисодий хамкорлик ва ривожлантириш ташкилоти томонидан консорциумда етакчи халқаро илмий ташкилот билан миллий марказлар иштирокида ташкилланади. Консорциумни Австралия педагогик тадқиқотчилар бирлашмаси (ACER) Нидерландия (Голландия) Миллий Педагогик Ўлчовлар (CITO) институти кўмагида бошқаради, АҚШнинг Педагогик Тест Хизмати (ETS), Япония Таълим тизимадаги Миллий тадқиқотлар институти (NIER); Ақш Вестат (WESTAT) ва дунёдаги бошқа нуфузли таълим ташкилотлари ҳамкорликда олиб боради.
Ушбу тадқиқотда Иқтисодий Кўмак ва Ривожлантириш Ташкилотига кирувчи давлатлар ва шу ташкилот билан хамкорликдаги бошқа давлатлар ҳам иштирок этади. Бу давлатлар сони тобора кўпайиб бормоқда.
PISA тадқиқотлар мониторинг бўлиб, турли давлатлардаги таълим тизимидаги ўзгаришларни аниқлаш ҳамда солиштиришга ёрдам беради ва таълимдаги стратегик ечимларни самарали баҳолаб беради. Бу тадқиқотларнинг натижалари барча давлатларда жуда катта иштиёқ билан кузатилади. Ушбу кузатишни Олимпиада ўйинлари билан тенглаштириш мумкин.
PISAда мактабининг билим сифати мониторинги 4 та асосий йўналиш бўйича ўтказилади: ўқиш саводхонлиги, математик саводхонлиги, табиий фанлар саводхонлиги ва компьютер саводхонлигидир. 2000-2009 йиллар натижасига кўра Шарқий Осиё давлатларида Энг яхши ўрта таълим Хитой, Корея, Сингапур ва Япония давлатларида хисобланади, Европада эса биринчи ўнталик лидерлари Финляндия ва Нидерландия (Голландия) давлатларидир.
2000 йил.
2000 йилда тестда 32 давлатдан 265000 ўқувчи иштирок этган. Асосий мақсад – ўқиш ва ўқиганини тушуниш. Тестларнинг 3 дан 2 қисми шу мақсадга қаратилган эди. Россия Федерацияси ўқиш бўйича 462 балл йиғди (27 ўрин), математикадан -478 балл, илмий саводхонликдан -460 балл йиғди.
2003 йил.
PISA - 2003 да 43 давлатдан 275000дан ортиқ ўқувчи иштирок этди.Ўқиш бўйича 543 балл тўплаб Финляндия давлати йўлбошчи бўлди. Россия 442 балл тўплади, АҚШ -495 балл, Сербия давлати -412 балл.
Математика бўйича Гонконг давлати 550 балл тўплаб, йўлбошчи бўлди, Россия Федерацияси 468 балл тўплади (32 ўрин), АҚШ -483 балл, Италия -466 балл.
Илмий саводхонлик бўйича Финляндия 549 балл билан йўлбошчи бўлди. Россия Федерацияси 489 балл, АҚШ -491 балл, Италия -486 балл тўплади.
2006 йил.
2006 йили 57 давлат ичида Россия Федерацияси 440 балл билан 36 ўринда эди. 556 балл билан Жанубий Корея йўлбошчи бўлди.
Математика бўйича Тайбей давлати 549 балл тўплаб, йўлбошчи бўлди, Россия Федерацияси 476 балл тўплади, АҚШ -468 балл, Исроил давлати -442 балл.
Илмий саводхонлик бўйича Финляндия 563 балл билан йўлбошчи бўлди. Россия Федерацияси 479 балл, АҚШ -489 балл, Италияда-475 балл.
2009 йил.
2009 йили 74 давлат иштирок этган. Россия Федерацияси 459 балл билан 42 ўринда бўлиб, 2006 йилга нисбатан натижани яхшилади. 556 балл билан Хитойнинг Шанхай шаҳри йўлбошчи бўлди. PISA - 2009 рейтингида Россия давлати Сербия ва Болгария давлатидан бир поғона юқори, Турция ва Бирлашган Араб Амирликларидан эса бир поғона паст ўринга эга бўлди.
Математика бўйича Россия Федерацияси 468 балл билан 38 ўринни эгалаган бўлса, илмий саводхонлик бўйича эса 478 балл (39 ўрин) йиғди.
Грузия давлати ўқиш бўйича 374 балл (67 ўрин), математика бўйича-379 балл (65 ўрин), илмий саводхонлик бўйича 373 балл (69 ўрин) тўплади.
2012 йил.
2012 йили PISAда 65 давлат иштирок этди. Улардан 34 нафари Иқтисодий хамкорлик ва ривожлантириш ташкилотидан. Биринчи бор оммавий тест ва баҳолаш жараёнига ўқувчиларга дастлаб берилган топшириқлар қаторига янги турдаги топшириқлар, таклифлар киритилди: янги объектни текширишни талаб қилувчи интерактив муаммолар, вертуал мосламалар (МР3 – пл еер, кондиционер) ва объектив қонуниятларга асосланган жавоблар. OQUVCHILAR BILIMI VA KOMPETENSIYASI XALQARO MEZONLAR ASOSIDA BAHOLANADI
Maktabda olingan bilim insonning kelgusi hayot yolini belgilaydi. Kopchilik bilimni baho bilan olchaydi. Ammo baho bilimni belgilovchi aniq mezon emas. U oquvchilarni faollikka undovchi, ragbatlantiruvchi vosita, xolos. Har bir oqituvchining oz ish usuli, baholash metodi bor. Qaysidir oqituvchi uchun baho bu ragbat yoki oquvchini 45 daqiqa ushlab turish vositasi. Shundanmi, bir sinfdan ikkinchi sinfga otgan bolaning bahosida keskin ozgarish yaqqol namoyon boladi. Yana, pedagoglar orasida bahoni nisbatan yuqoriroq qoyuvchi yoki oquvchining bilim darajasi talabga javob bersa-da, 5 ni tejaydiganlari bor. Bu usullarning qaysi biri togriligi esa doimiy bahstalab mavzu.
Oquvchilarning bilim va malakasini umumiy ravishda tahlil qilish mamlakatdagi talim sifati darajasini belgilaydi. Shu maqsadda oquv yili davomida har bir talim muassasasida ichki va tashqi monitoring otkazib boriladi. Uning natijasiga kora, eng namunali maktablar ketma-ketligi, oqituvchilar salohiyati va oquvchilarning ozlashtirish darajasi aniqlanadi. Bu jarayon talim taraqqiyotini belgilovchi muhim mezon bolgani uchun Xalq talimi vazirligi tashabbusi bilan umumiy orta talim maktabi oquvchilari bilimini baholash boyicha xalqaro dasturlarni amaliyotga joriy etish maqsadida ilk qadamlar tashlandi. Yani, oquvchilar bilimini xalqaro talablarga yetkazish, unga mosligini organib borish maqsadida PISA(Programme for International Student Assesment), TIMSS (Trends in Mathematics and Science Study) kabi baholash dasturlarini keng qollash rejalashtirilmoqda.
PISA va TIMSS nima?
PISA 15 yoshli oquvchilarning savodxonligi va kompetensiyasini baholovchi xalqaro dastur bolib, Xalqaro Iqtisodiy hamkorlik va rivojlantirish tashkiloti tomonidan 3 yilda bir marta otkaziladi. Unda oquvchilarning bilim sifati oqish, matematika va tabiiy fanlar boyicha monitoring qilinadi va 1000 ballik tizimda baholanadi. Ushbu xalqaro dastur 1997 yili ishlab chiqilib, 2000 yilda ilk marotaba amaliyotda qollangan. Dastur komagida turli davlatlar talim tizimidagi ozgarishlar aniqlanadi, solishtiriladi, baholab boriladi. Bu tadqiqotlarning natijasi dunyo boyicha katta qiziqish bilan kuzatib kelinadi. Shu bois yildan-yilga uning ahamiyati va qamrovi oshib boryapti. Misol uchun, 2000 yilda dastur testlarida 32 davlatdan 265000 nafar oquvchi ishtirok etgan bolsa, 2018 yilda bu korsatkich 2 barobarga oshishi, yani 78 davlatdan 540000 nafardan ziyod oquvchi qatnashishi kutilmoqda. Har bir davlatdan ishtirok etuvchi oquvchilar soni mamlakatdagi jami 15 yoshli bolalarning 2 foizi miqdorida shakllantiriladi. PISA dasturi test sinovlari Iqtisodiy hamkorlik va rivojlantirish tashkiloti tomonidan konsorsiumda yetakchi xal¬qaro tashkilot va milliy markazlar ishtirokida tashkil etiladi.
TIMSS maktabda matematika va tabiiy fanlarni oqitish sifatining xalqaro monitoringi bolib, Talim yutuqlarini baholash xalqaro assotsiatsiyasi (IEA) tomonidan tashkil etiladi. Ushbu tadqiqot turli davlatlardagi 4- va 8-sinf oquvchilarining matematika va tabiiy fanlar boyicha egallagan bilim darajasi va sifatini solishtirish hamda milliy talim tizimidagi farqlarni aniqlashga yordam beradi. Qoshimcha ravishda maktablarda matematika va tabiiy fanlar boyicha berilayotgan talim mazmuni, oquv jarayoni, oquv muassasasi imkoniyati, oqituvchilar salohiyati, oquvchilarning oilalari bilan bogliq omillar organiladi. Ushbu malumotlar belgilangan fanlarni ozlashtirish holatini korsatishda asos boladi.
Tadqiqot tort yilda bir marta dunyoning koplab ilmiy-tadqiqot markazlari va tashkilotlari, xususan, AQSHning Talim sohasidagi test xizmatlari (ETS-Educational Testing Services), Kanadaning statistik markazi (Statistic Canada), Talim yutuqlarini baholash xalqaro assotsiatsiyasi (IEA)ning Sekretariati ishtirokida otkaziladi. Shuningdek, turli davlat mutaxassislaridan iborat maslahat qomitalari tashkil etiladi.
Xalqaro monitoring sari ilk qadam
Mamlakatimizda ham TIMSS xalqaro monitoring tadqiqotiga bosqichma-bosqich qadam qoyilmoqda. Xalq talimi vazirligi tomonidan otkazilay