Pirometallurgiya jarayonlari nazariyasi

 

---

85
Mavzuga oid namunaviy masala va mashqlar yechish 
1-masala.
Magniyning (Mg) karbonat angidrid (CO
2
) bilan reaksiyasining 
standart entalpiyasini toping.
Yechish. 
Mg ning CO
2
bilan reaksiyasi tenglamasini tuzamiz: 
2Mg
(q)
+ CO
2(g)
= 2MgO
(q)
+ C
(grafit)
Ma’lumotnomadan moddalarning standart entalpiyasi berilgan jadvaldan 
foydalanib MgO va CO
2
uchun Δ
qiymatini topamiz. 
MgO
(q)
Δ
= - 601,8 kJ/mol 
CO
2(g)
Δ
= - 393,5 kJ/mol 
2 mol MgO uchun Δ
= 2 · (- 601,8 kJ/mol) = - 1203,6 kJ
1 mol CO
2
uchun Δ
= 1 · (- 393,5 kJ/mol) = - 393,5 kJ
Bulardan foydalanib, (3.6.2) formula orqali reaksiyaning entaliyasini topamiz.
= ΣΔH
reak.mah.
– ΣΔH
dast.modda.
= - 1203,6 kJ - (- 393,5 kJ) = - 1203,6 kJ 
+ 393,5 kJ = - 810,1 kJ
 
Javob:
Reaksiyaning standart entalpiyasi
= - 810,1 kJ ga teng. 
Entalpiyaning (-) ishorasi reaksiyaning ekzotermik ekanligini bildiradi.
 
2-masala.
3,2 g oltingugurt (S) yonganda 27,9 kJ issiqlik ajralib chiqadi. Sulfit 
angidridning (SO
2
) hosil bo‘lish issiqligini toping. 
Yechish. 
S ning O
2
bilan reaksiyasi tenglamasini tuzamiz: 
S
(q)
+ O
2(g)
= SO
2(g)
Reaksiyadan ko‘rinadiki, 1 mol S yonganda 1 mol SO
2
ajralib chiqadi. Demak, 
1 mol SO
2
olish uchun 32 g S yondiriladi. Bundan kelib chiqib quyidagi 
proporsiyani tuzamiz: 
3,2 g 27,9 kJ 
32 g x 
x = 
= 279 kJ/mol 
Javob:
279 kJ/mol.

---

86
3-masala:
80 g gematitni (Fe
2
O
3
) is gazi (CO) bilan tiklanishida 13,4 kJ 
issiqlik ajralib chiqadi. Fe
2
O
3
ning hosil bo‘lish entalpiyasini aniqlang.
Yechish.
Fe
2
O
3 
ning CO bilan tiklanish reaksiyasi tenglamasini tuzamiz: 
Fe
2
O
3(q)
+ 3CO
(g)
= 2Fe
(q)
+ 3CO
2(g)
1 mol Fe
2
O
3
tiklanishidagi 
qiymatini topamiz. 
80 g 13,4 kJ 
160 g x 
x = 
= 26,8 kJ
= - 26,8 kJ
Ma’lumotnomadagi hosil bo‘lish standart entalpiyasi berilgan jadvaldan 
foydalanib CO va CO
2
uchun Δ
qiymatini topamiz. 
CO
(g)
Δ
= - 110,5 kJ/mol 
CO
2(g)
Δ
= - 393,5 kJ/mol 
3 mol CO uchun Δ
= 3 · (- 110,5 kJ/mol) = - 331,5 kJ 
1 mol CO
2
uchun Δ
= 3 · (- 393,5 kJ/mol) = - 1180,5 kJ 
Bulardan foydalanib, (4.2) formula orqali Fe
2
O
3
ning hosil bo‘lish issiqligini x 
bilan belgilab, quyidagi tenglamani tuzamiz:
= ΣΔH
reak.mah.
– ΣΔH
dast.modda.
-26,8 = - 1180,5 - (- 331,5 + x) 
-26,8 = - 1180,5 + 331,5 - x 
x = - 1180,5 + 331,5 + 26,8 
x = - 822,2 kJ/mol