Pirometallurgiya jarayonlari nazariyasi o‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Faradeyning 1–qonuni: elektrodda ajralib chiqadigan moddaning miqdori faqat birgina omilga–eritmadan o‘tayotgan elektr miqdoriga proporsionaldir.

m ∙ F = E ∙ Q (Q = I ∙ t)

• 
  Faradeyning 2–qonuni: turli moddalarning eritmasidan bir xil miqdorda elektr toki o‘tganda, elektrodlarda ekvivalent og‘irliklariga proporsional miqdorda moddalar ajralib chiqadi.
  

m ∙ F = E ∙ I ∙ t (F = 96500 kulon)
Bu yerda: m – tajribadagi modda massasi, g; E – ekvivalenti, g ∙ ekv; Q – zaryad miqdori, kl; I – tok kuchi, A; t – vaqt, s; F – Faradey soni (96500 kulon).
Istalgan moddadan bir gramm–ekvivalent modda ajralib chiqishi uchun 96500 kulon elektr miqdori kerak bo‘ladi. Bu Faradey soni deyiladi.
Elektroliz relefli buyumlardan aniq nusxa olish uchun eng qulay usuldir. Elektroliz yordamida relefli buyumlardan nusxa olish galvanoplastika deb ataladi (B.S.Yakobi, 1837).
Mavzuga oid namunaviy masala va mashqlar yechish
1-masala. Molibden oksidning vodorod bilan qaytarilish reaksiyasiga asoslanib, tarkibida 10% bekorchi jins saqlagan 150 kg molibdenli boyitmadan reaksiya unumi 85% bo‘lganda qancha miqdor (kg) molibden ajratib olish mumkin va bunda normal sharoitda o‘lchangan qancha hajm (m³) vodorod sarf bo‘ladi? (M_Mo=96 g/mol)
Yechish. 1) Dastavval boyitma namunasi tarkibidagi sof molibden oksidining massasini aniqlaymiz:

100% - 10% = 90% MoO₃ (molibden (VI) oksidi)

100% (boyitma) 150 kg
90% (MoO₃) x kg
x = (150 · 90) : 100 = 135 kg MoO₃
2) Kimyoviy reaksiya tenglamasiga asoslanib, ajralib chiqadigan molibden (Mo) massasini va reaksiya uchun zarur bo‘lgan vodorod (H₂) hajmini topamiz:
MoO₃ + 3H₂ → Mo + 3H₂O
M_r (MoO₃) = 96 + (3 · 16) = 144 g/mol
144 kg MoO₃ 96 kg Mo
135 kg MoO₃ x kg
x = (96 · 135) : 144 = 90 kg Mo
Reaksiya uchun zarur bo‘lgan vodorodning hajmi:
3 mol (H₂) · 22,4 litr/mol = 67,2 litr
144 kg MoO₃ 67,2 m³ H₂
135 kg MoO₃ x m³
x = (67,2 · 135) : 144 = 63 m³
3) Hisoblashlar natijasida olingan 90 kg Mo va 63 m³ H₂ qiymatlari reaksiya unumi 100% bo‘lganda hosil bo‘lar edi. Bizning masalamizda reaksiya unumi 85% ni tashkil etgani uchun endi bu qiymatlar o‘zgaradi:
100% unum bilan 90 kg Mo
85% unum bilan x kg
x = (90 · 85) : 100 = 76,5 kg Mo
100 % unum bilan 63 m³ H₂
85 % unum bilan x m³
x = (63 · 85) : 100 = 53,55 m³ H₂