Pirometallurgiya jarayonlari nazariyasi o‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Javob: birikma tarkibida 61,17 % Fe va 38,83 % S bor.


2-masala. Pirrotinning formulasi Fe_1-xS ga to‘g‘ri kelganini bilgan holda tarkibida 41,67% – S, va 58,33% – Fe bo‘lgan pirrotindagi temirning vakansiyasi (X)ni toping.
Yechish.
1) Dastlab ularning nisbatini aniqlaymiz:

Fe = _{ } = 1,042 S = _{ } = 1,302

Nisbatlari: Fe : S = _{ } : _{ } =1,042 : 1,302 = 0,8 : 1
Demak, tarkibida 0,8 mol Fe va 1 mol S mavjud bo‘lgan pirrotinning formulasi: Fe_0,8S bo‘ladi.
2) Fe ning vakansiyasi (X) esa quyidagi tenglama orqali topiladi:
Fe_1-xS da
1 - X = 0,8
-X = 0,8 - 1
-X = -0,2
X = -0,2 : (-1)
X = 0,2
Javob: Pirrotindagi temirning vakansiyasi 0,2 mol.
3-masala. Uglerodli po‘lat olishda temir – uglerod (Fe – C) sistemasida 1200 – 1300 ⁰C haroratda austenit va ferrit fazalari mavjud bo‘lsa, shu sistemaning erkinlik darajasi sonini aniqlang.
Yechish.
1) Dastlab komponentlar va fazalar sonini aniqlab olamiz:
Komponentlar soni K = 2 ta (Fe va C);
Fazalar soni F = 2 ta (austenit, ferrit).
2) Olingan ma’lumotlarni (3.3) formulaga qo‘yib quyidagini aniqlaymiz:

C = K - F + 1 = 2 - 2 + 1 = 1

Javob: Fazalar qoidasiga binoan, sistemada erkinlik darajasi soni 1 ga teng bo‘lib, bu shu sistemani muvozanatga keltirishda bitta parametr yetarli ekanligini bildiradi.
Nazorat savollari

1. 
   Pirrotinning formulasi Fe_1-xS bo‘lib, bu yerda X – pirrotinning kristallik tuzilishidagi temirning vakansiyasidir. Agar shu vakansiya 0,2 ga teng bo‘lsa, birikmadagi elementlarning foiz (%) tarkibi qanday bo‘ladi? (M(Fe)= 56 g/mol; M(S)= 32 g/mol.)
   
2. 
   Pirrotinning formulasi Fe_1-xS ga to‘g‘ri kelganini bilgan holda tarkibida 61,17% – Fe , va 38,83% – S bo‘lgan pirrotindagi temirning vakansiyasi (X)ni toping.
   
3. 
   Uglerodli po‘lat olishda temir – uglerod (Fe – C) sistemasida 1500 ⁰C haroratda ferrit va suyuq fazalar mavjud bo‘lsa, shu sistemaning erkinlik darajasi sonini aniqlang.
   
4. 
   Uch komponentli sistemada fazalar qoidasiga binoan sistemaning erkinlik darajalari soni uchga teng bo‘lsa, shu sistemada necha xil faza mavjud?