Petrografiya” fanidan imtihon uchun nazorat savollari. 1) Dala shpatlari xaqida umumiy maʼlumotlar. Kaltsiy-natriyli (plagioklaz) dala shpatlari

42) Interferentsiya rangini o'rganish va mineralning nurni qo'sh sindirish kuchini aniqlash?
Interferensiya - bu nur to'lqinlarini qo'shilishi natijasida yorug`lik- ning kuchayishi yoki pasayishidir. Bu holat qo'shilayotgan to'lqinlar fazalari bilan bog'liqdir. Optik diapazondagi elektromagnit to'lqinlarni bir tekislikda boʻladigan interferensiyasi nurning interferensiyasi deb ataladi. Kogerent nur to'lqinlari qo'shilishi natijasida kuzatiladigan holat interferension koʻrinish deb ataladi.
Nurlarning interferensiyalanishi uchun quyidagi shartlar bajarilishi

1. 
   yorug'lik manbayi bitta boʻlishi:
   

b) nurlari umumiy tekislikda tebranishi:
d) bir yo'nalishda boʻlishi:
e) bir xil to'lqin uzunligiga ega boʻlishi kerak.
Qosh nur sindirish kuchini aniqlash uchun eng yuqori darajali interferensiya rangli mineral donasi topiladi, keyin Mishel-Levi jadva- lidan xuddi shu bo'yoqning gorizontal chiziq bilan kesishgan joyi to- piladi (d-0.003 mm shlif qalinligi). Shu nuqtadan o'tgan gorizontal qiy- shiq chiziqning oxirida korsatilgan raqam shu mineralning ikkilanib sindirish kuchining kattaligi hisoblanadi.
O'z navbatida, bu markaziy qismida pastroq interferensiya ranglari bilan almashinishiga olib keladi. Mineralning interferensiya rangi nomogramma bilan solishtirilib. kerakli boʻlgan ikkilanib sindirish kuchi topiladi.
Shuni ta'kidlash kerakki, bir qator minerallarda, masalan xlorit, kalsit, epidot va boshqa minerallarning interferension ranglari Mishel- Levi nomogrammasi ranglariga to'g'ri kelmaydi

43) Аsos tarkibli vulqon jinslar?
44) Mineralning uzayish (asosiy zonasini) belgisini aniqlash?
45) Jins hosil qiluvchi asosiy, ikkinchi darajali, aksessor va ikkilamchi minerallar?
Ko'pgina aksessor minerallar nodir (tarqoq) elementlarning asosiy konsentratorlari *, jinslar geneziyasining eng muhim idikatorlaridir. Jins hosil qiluvchi minerallarning tarkibiga kirmagan bu elementlar aksessorlarning kristall panjaralariga osongina "joylashadi". Masalan, fosfor va ftor qo'shimcha sifatida apatit Ca5(PO4)3(OH,F) tarkibida mavjud.
Тоғ жинсларининг жуда кам миқдорини ташкил этувчи минераллар акцессорлар деб аталади. Акцессор минераллар орасида циркон, апатит, рутил, монацит, ильменит, хромит, титанит, ортит ва бошқа минералларни кўрсатиш мумкин; баъзан маъданли минераллар (магнетит, хромит, пирит, пирротин ва б.) ҳам учрайди. Тоғ жинсларида жуда кам миқдорда (фойизнинг юздан бир улушлари) учрайдиган элемент-қўшимчалар: литий, бериллий, бор, қалай, мис, хром, никел, хлор, фтор ва б. ажратилади.
Жинс ҳосил қилувчи минераллар тоғ жинсларининг 5% дан кўпини, акцессорлар эса 5% дан кам миқдорини ташкил этади.
Ikkilamchi minerallar, ilgari chiqarilgan minerallarni kimyoviy yo'q qilish yoki almashtirish natijasida hosil bo'lgan minerallar. V. M. ning shakllanishi tabiatda juda keng tarqalgan, ayniqsa gipergenez jarayonida er qobig'ining sirt zonalarida va mineral shakllanish muhitining fizik-kimyoviy parametrlarining o'zgarishi bilan bog'liq. V. M. ga o'tish jarayoni moddaning sifat tarkibini o'zgartirmasdan amalga oshirilishi mumkin, masalan, CuFeS2 xalkopiritining Cu5FeS4 ikkilamchi bornitiga o'tishi. Ammo, odatda, o'tish jarayoni atrof-muhit bilan moddaning chiqarilishi va almashinuvi bilan birga keladi, masalan, xalkopirit uchun Cu2S CuS2 kovellini hosil qilish, Cu2 [CO3](ON)2 atakamit uchun CuCl2 3Cu (OH) 2, dala shpati uchun kaolin va boshqalar. uning kimyoviy tarkibi saqlanib qolishi bilan (kubik xalkozin rombikaga, kubik yuqori haroratli leytsitga — rombik past haroratga va boshqalarga o'tadi).