Peroksisomalarning biokimyoviy xususiyatlari

Taqqoslash predmeti	Lizosom
Peroksisom
Asosiy funksiyasi	Lizosomaning asosiy vazifasi bioligik polimerlarning ya’ni oqsillar va polisaxaridlar parchalanishini taminlash	Peroksisomalarning asosiy vazifasi organic birikmalarning oksiddlanishini taminlash shuningdek metobolitik H2O2ning parchalanishini taminlash
Tarkibi	Tabiatda degragatsiyaga uchragan fermentlardan iborat	Tabiatdan oksidlovchi ferrmentlardan iborat
Javobgar	Hujayrada ovqat hazm qilish jarayoninitaninlashga mas’ul	Hujayrani metobolik vodorod peroksiddan himoya qilisini ta’minlashga mas’ul
Topilgan	Asosan hayvonlarda mavjud	Asosaan bir eukariotda mavjud
Hosil qilish	Golji apparatidan yoki endaplazmatir to’rdan kelib chiqadi	Asosan endoplazmatik to’rdan kelib chiqadi va aslida o’z-o’zidan ko’payish imkoniyatiga ega
Hajmi	Lizosomalar 0.4mkm katta	Hajmi jihatdan kichikroq
Energiya ishlab chiqarish	Tabiatda degradatsiyaga uchragan reaksiyalar aslida hech qanday energiya hosil qilmaydi	Tabiatda oksidllovchi reaksiyalar ATF energiyasini ishlab chiqarishga qodir

Peroksisomalar hujayrada oksidlashish yo’li bilan dezamlash vazifasi bajaradi.

Oksidlanishyo’libilandezaminlanish:

R-CH(NH2)-COOH → R-CH(O)–COOH +NH3

Ko’rinib turibdiki, ammiyakdan tashqari dezaminlanishda yog’ kislotasi,gidroksikislota,to’yinmagan yog’kislotasi vaketokislota hosil bo’ladi.Ammoodam vahayvon to’qimalarida ko’pincha oksidlanish yo’li bilan dezaminlanish sodir bo’lib, ikkixilbo’ladi: bevositavabilvosita (transdezaminlanish). Bevosita oksidlanishlidezaminlanish.Bu jarayon peroksisomalarda joylashgan L-va D-aminokislotalar oksidazalari ishtirokidaboradi.Laminokislota oksidazalarikoferment sifatida FMN, D aminokislota 135 oksidazalariesaFAD tutadi.

Reaktsiya quyidagicha kechadi:

R-CH(NH2)-COOH → R-C=(NH)–COOH → R-CO-COOH +NH3

Birinchi bosqichda iminokislota,ikkinchibosqichda esa ketokislota hosil bo’ladi va NH3 ajralib chiqadi. Oksidazalarning qaytarilgan kofermentlari bevosita kislorod bilanoksidlanishi mumkin, natijada vodorodperoksid hosilbo’ladi.Uesakatalaza ta’sirida suvvakislorodga parchalanadi.Oksidazalarnidezaminlovchi degidrogenazalar deb ham yuritiladi.

Shuni ham ta’kidlash kerakki, L-aminokislotalar oksidazalari Daminokislotalar oksidazalarga qaraganda fa’olligi pastroqdir; ularning ta’sir etish pH optimumi10ga teng,bunday pH qiymatiesa fiziologik sharoitda bo’lmaydi. Taxminlarga ko’ra L-aminokislotalarning izomerazalari ta’sirida D-aminokislotalarga aylanib so’ngra to’qimalardadezaminlanishga uchraydi. Umumanolganda bevositaoksidlanish yo’li bilan dezaminlanishaminguruhi o’zgarishidakam o’rin egallaydi. Demak, peroksisomalar hujayrani bir qator zararli moddalardan himoya qiladi va qisman energiya bilan ham taminlaydi.

Adabiyotlar

1. 
   Britaniya hujayra biologiyasi jamiyati. (nd). 2020 yil 13 aprelda www.bscb.org/learning-resources/softcell-e-learning/peroxisome/ saytidan olindi.
   
2. 
   Kuper, G. M. va Hausman, R. E. (2004). Hujayra: Molekulyar yondashuv. Medicinska naklada.
   
3. 
   De Duve, C. A. B. P., & Bodxuin, P. (1966). Peroksizomalar (mikroorganizmlar va ular bilan bog'liq zarralar). Fiziologik sharhlar, 46 (2), 323-357.
   
4. 
   Britannica ensiklopediyasi muharrirlari. (2014). Britannica entsiklopediyasi. 2020 yil 13 aprelda www.britannica.com/science/peroxisome saytidan olingan.
   
5. 
   Xu, J., Beyker, A., Bartel, B., Linka, N., Mullen, R. T., Reumann, S. va Zolman, B. K. (2012). O'simliklar peroksizomalari: biogenezi va funktsiyasi. O'simlik hujayrasi, 24 (6), 2279-2303.
   
6. 
   Lazarow, P. B., & Fujiki, Y. (1985). Peroksizomalarning biogenezi. Hujayra biologiyasining yillik sharhi, 1 (1), 489-530.
   
7. 
   Roels, F., Baes, M., & Delanghe, S. (Eds.). (2012). Peroksizomal kasalliklar va genlarning boshqarilishi (544-jild). Springer Science & Business Media.
   
8. 
   Van den Bosch, H., Schutgens, R. B. H., Wanders, R. J. A., & Tager, J. M. (1992). Peroksizomalar biokimyosi. Biokimyogarning yillik tekshiruvi.
   
9. 
   I.Badalxodjaev, T.Madumarov. Sitalogiya (Universitetlarning biologiya – yo`nalishi talabalari uchun darslik) Andijon 2018
   
10. 
    Toshkent farmaseftika instituti tibbiy va biologik fanlar kafedrasi. Dorivor o`simliklar fiziologiyasi va biokimyosi fani bo`yicha o`quv – uslubiy majmua. Bilim sohasi; 500000 – Sog`liqni saqlash va ijtimoiy ta’minit; Ta’lim sohasi; 510000 – Sog`liqni saqlash; Ta’lim yo`nalishi; 5510600 – Sanoat farmatsiyasi (turlari bo`yicha) 5320500 – Biotexnalogiya (Farmaseftika biotexnalogiyasi) 5310901 – Metrologiya standartlashtirish va maxsulot sifati menejmenti (dori vositalari) 5111000 – Kasb ta’limi (atsiya (farmatsevtika ishi)) Toshkent – 2020
    
11. 
    P.X.Xoliqov, N.Sh.Sharofiddinxo'jayev, P.R.Olimxo‘jayeva, J.R.Rahimov, P.I.Toshxo'jayev. O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tibbiyot institutlarining talabalari uchun darslik sifatida tasdiqlagan “Biologiya” «O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi»Davlat ilmiy nashriyoti Toshkent – 2005
    
12. 
    MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI M.N. VALIXONOV “BIOKIMYO” TOSHKENT "UNIVERSITET" 2009
    

Elektron ta’lim resuslari

1.www.chemistry.ru.

2.http: //www.xumuk.ru/ Sayt о хimii dlya хimikоv.

3.www.ziyo.net http: //

4.www.arxiv.uz