Pensiya ishi darslik i-qism toshkent-2020 Rustamov D. R., Tursunov J. P., Beknazarov Z. E

17-BOB. PENSIYA TA’MINOTINING HOLATIGA TA’SIR ETUVCHI OMILLAR
259
260
261
262
18-BOB. PENSIYA JAMG‘ARMASIDAN TO‘LANADIGAN
NAFAQALAR, ULARNI TAYINLASH VA TO‘LASH TARTIBI
18.1. Ijtimoiy nafaqalarning mohiyati, vazifalari va funksiyalari
O‘zbekistonda aholini ijtimoiy himoya qilishning mavjud barqaror mexanizmi jamiyatning himoyaga muhtoj qatlamlari, ayniqsa, kam ta’minlangan oilalar, yolg‘iz keksa-qariyalar, nogironlar, vaqtincha ishsizlar va shunga o‘xshash yordamga ehtiyojmand aholi vakillariga ijtimoiy yordam ko‘rsatish bilan izohlanadi. Ko‘rinib turibdiki, mamlakatdagi ijtimoiy islohotlar asosini tashkil qiluvchi aholining muayyan qatlamlarini ijtimoiy himoya qilishning samarali tizimiga o‘tilishi iqtisodiy taraqqiyotning strategik maqsadlariga mos keladi.
Muayyan sabablarga ko‘ra, mehnat qilish imkoniyatiga ega bo‘lmagan va doimiy ravishda yordamga muhtoj fuqarolarga davlat tomonidan beriladigan nafaqalarga ijtimoiy nafaqa deyiladi. Birinchi marta O‘zbekiston Respublikasida ijtimoiy nafaqa O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1994 yil 24 iyundagi qarori bilan joriy qilingan.
Ijtimoiy nafaqa 16 yoshgacha nogiron bolalar, 1-va 2-guruh bolalikdan nogironlar hamda pensiya tayinlash uchun mehnat stajiga ega bo‘lmagan va ularni boqishga majbur bo‘lgan qarindoshlari bo‘lmagan 65 yoshga to‘lgan erkaklar, 60 yoshga to‘lgan ayollarga, 1- va 2-guruh nogironlariga tayinlanadi.
Ijtimoiy nafaqa mikdori pensiyadan farqli ravishda qat’iy miqdorda belgilanadi. 2002 yil 1 avgust holatiga respublikada bolalikdan nogironlarga beriladigan ijtimoiy nafaqa oyiga 8970 so‘m, zarur mehnat stajiga ega bo‘lmagan keksa yoshdagi hamda mehnatga layoqatsiz fuqarolarga beriladigan ijtimoiy nafaqa oyiga 5435 so‘mni tashkil qilgan.
Aholi daromadlari va turmush darajasini oshirish, aholining ijtimoiy zaif qatlamlarini davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanishini kuchaytirish, shuningdek, mehnatiga kam haq to‘lanadigan xodimlar ish haqi miqdorini jadal ravishda oshirishni ta’minlash maqsadida 2018 yil 13 oktyabrda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Ish haqi, pensiyalar, stipendiyalar va nafaqalar miqdorini oshirish to‘g‘risida”gi PF-5553-sonli Farmoni asosida 2018 yilning 1 noyabridan boshlab byudjet tashkilotlari xodimlarining ish haqi, pensiyalar, stipendiyalar hamda nafaqalar miqdori 1,1 baravar oshirildi. 2018 yilning 1 noyabridan boshlab O‘zbekiston Respublikasi hududida eng kam ish haqi – oyiga 202 730 so‘m; yoshga doir pensiyalar – oyiga 396 500 so‘m; bolalikdan nogironlarga beriladigan nafaqa – oyiga 396 500 so‘m; zarur ish stajiga ega bo‘lmagan keksa yoshdagi va mehnatga layoqatsiz fuqarolarga beriladigan nafaqa oyiga 243 300 so‘m miqdorida belgilandi.

18.