Пән: География

2-toparg`a tapsırma : A`meliy ma`sele:
1. Xawanın` sutkalıq ortasha temperaturasın berilgen mag`lıwmatlar tiykarında anıqlan`. Azang`ı saat 7 de +8⁰S , saat 10 da +12⁰S, ku`ndiz saat 13 de +18<sup>0</sup>S, saat 16 da +22<sup>0</sup>S, keshqurın saat 19 da + 14<sup>0</sup>S, saat 21 de +10<sup>0</sup>S qa ten`?
Juwabı: Bir sutkada baqlang`an altı temperatura qosıladı son` qosındıdan shıqqan temperaturanı altıg`a bo`lemiz ha`m hawanın` sutkalıq ortasha temperaturası kelip shıg`adı.
+8<sup>0</sup> S +12<sup>0</sup> S +18<sup>0</sup> S +22<sup>0</sup> S + 14<sup>0</sup> S +10<sup>0</sup> S = +84<sup>0</sup> S
+84<sup>0</sup> S : 6 = +14<sup>0</sup> S
3-toparg`a tapsırma: A`meliy ma`sele: Yanvar` ayının` ortasha temperaturası -4⁰S, iyul` ayındag`ı temperatura +22⁰S qa ten` bolsa, bir jıllıq hawa temperaturasının` amplitudası neshe gradusqa ten` ekenligin anıqlan`?
Juwabı: +22⁰ S +(-4⁰ S) =26⁰ S
Bir jıllıq hawa temperaturasın` amplitudası 26<sup>0</sup>S
4-toparg`a tapsırma: A`meliy ma`sele: Ten`iz boyında atmosfera basımı 760mm sınap bag`anasına ten` bolsa, 4000 m ba`lentliktegi atmosfera basımın anıqlan`?
Taza tema tu`sindiriw. (13 minut) Taza tema «Samallar ha`m hawa massaları» atı ha`m maqseti menen oqıwshılar tanıstırıladı ha`m u`yge berilgen tema menen baylanıstırıp tu`sindiriledi.
Tema. Samallar ha`m hawa massaları
Samal degen ne? Hawanın` gorizontal qozg`alısına samal delinedi. Samal ju`zege keliwinin` tiykarg`ı sebebi jer betinin` ha`r qıylı orınlarındag`ı hawa basımında parıq bolıwı esaplanıladı. Samal ha`mme waqıtta joqarı hawa basımlı orınan to`men hawa basımlı orıng`a qarap esedi.
Hawa basımındag`ı parqtın` bolıwına ne sebep? Quyash nurı qurg`aqlıq ha`m suw betin bir tegis ısıtpaydı. Suw a`ste ısıydı ha`m a`ste suwıydı. Qurg`aqlıq tez ısıp, tez suwıydı. Ku`ndiz qurg`aqlıq u`stindegi hawa ısıp, ken`eyedi ha`m basım to`men boladı. Ko`l ha`m ten`iz u`stindegi hawa salqın boladı. Na`tiyjede ku`ndiz ko`l ha`m ten`iz u`stindegi hawa qurg`aqlıq ta`repke qozg`aladı, yag`ınıy samal boladı.
Al tu`nde qurg`aqlıq tez suwıg`anı ushın hawa basımı artıp, samal qurg`aqlıqtan ten`iz ta`repke esedi. Sonday bir sutkada o`z bag`ıtın eki ma`rte o`zgertip turatug`ın samalg`a briz samalı delinedi. Briz frantsuzsha brise-samal degeni.

1-su`wret. Ku`ndizgi ha`m tu`ngi briz.