Pedagogs international research journal

“PEDAGOGS” 
 international research journal ISSN: 
2181-4027
_SJIF: 
4.995
 
www.pedagoglar.uz
 
Volume-8, Issue-4, April - 2022
 
263 
ko’ra olima negativlikni Grammatik kategoriya deb e’tirof etadi O. V.Trunovaning 
fikricha, umumiy negativlik grammatik yoki leksik usullar yordamida ifodalansa, 
qisman negativlik esa faqat leksik usulda beriladi S. Raximovning ta’kidlashicha, 
ingliz tilida negativlik kategoriyasi sintaktik usulda 
-not, no, neither ...nor; 
leksik 
usulda bo’lishsizlik olmoshlari 
nobody, no one, nothing, none, no, neither 
lar hamda 
bo’lishsizlik ravishlari 
nowhere, never 
va inkor so’z 
no 
yordamida 
ifodalanadi. 
P.A.Klouz esa bo’lishsiz gaplar haqida gapirib, u 
not, never, hardly, 
scarecely, hardly ever, scarecely ever, seldom, no 
va uning praformalari 
none, 
nothing, nobody, no one, nowhere 
ajratadi va shu elementlar yordamida negativlik 
kategoriyasi ifodalanadi deb ta’kidlaydi. 
Yuqorida keltirilgan dalillar asosida xulosa qilib aytish mumkinki, ingliz tilida 
negativlik kategoriyasining ifodalanishi asosan leksik-grammatik usul faol bo’lib, 
gap qurilmasida kesim vazifasida kelgan sintaktik birliklarga yordamchi fe’llar, 
modal fe’llar yoki bog’lama fe’llar yordamida ularga 
not 
inkor yuklamasini 
qo’shilishi bilan yasaladi. Negativlik kategoriyasinining ifodalanishida esa leksik 
birliklar 
gap qurilmasida 
har 
xil sintaktik vazifalarda kelishi, ya’ni turlicha gap 
bo’laklari o’rnida berilishi kuzatiladi hamda negativ affikslar yordamida 
ham beriladi.
O’zbek tilida negativlik kategoriyasining ifodalanishi 
Turkiy tillarda negativlikning ifodalanishi har xil vositalar yordamida, ya’ni 
bo’lishsizlikni ifodalovchi morfemalar, inkor olmoshlari, inkor ravishlari va inkor 
bog’lovchilari va olmoshlar: 
-ma, yo’q, emas, hech kim, hech qachon, hech yerda, 
hech bir, na ... na 
kabilar asosida ifodalanadi. Negativlik kategoriyasi muammosiga 
bag’ishlangan ishlarda nafaqat tilshunoslarning fikrlari bir-biriga mos emas. 
Negativlikni ifodalash usullari yoki ularning funksional vazifalari haqida fikr 

---