Pedagogika va psixologiya fakukteti 1-4-guruh talabasi Mavlonov Ilxom bilet №1

Pedagogika va psixologiya fakukteti
1-4-guruh talabasi Mavlonov Ilxom
BILET № 1
1. Shaxsga berilgan ta’rifni izohlab bering: “Kishilik jamiyatida yashaydigan faoliyatning biror turi bilan shug‘ullanadigan til orqali atrofdagilar bilan normal muloqotda bо‘ladigan ongli individ.”
2. “Individ” tushunchasini ochib bering.
3. Xolerik temperamenti.
4. Klavdiy Galen “temperament” tushunchasi bo‘yicha nimalar qilgan?
5. Shaxs rivojlanishida chaqaloqlik davri haqida ma’lumot bering.

Javoblar:

1. 
   Har bir odam tug`ilgan kunidan boshlab odamlar qurshovida, ma`lum jamoada - oilada yashaydi. Jamiyatda rivojlanuvchi, til yordamida boshqa odamlar bilan munosabatga kirishuvchi odam shaxsga – voqelikni biluvchi hamda uni o`zgartiruvchi sub`ektga aylanadi. Odam bolasini individ deyiladi. Biz hamma kishilarni - normal odamlarni, yangi tug`ilgan chaqaloqni, aqli zaiflarni individ degan tushunchaga kiritamiz. Ammo ularning hammasini shaxs deb atay olmaymiz. Biz jamiyatda biror foydali mehnat bilan shug`ullanuvchi kishini shaxs deymiz. Odamni shaxs sifatida tevarak - atrofdagi kishilar va narsalar bilan bo`lgan aloqalari ularning ishlab chiqarish faoliyatlarida, odamlar o`rtasida yuzaga keladigan munosabatlarda namoyon bo`ladi. Odam boshqa kishilar bilan bo`lgan munosabatlardagina shaxs bo`lib shakllana boshlaydi. Demak, shaxs kishilik jamiyatida yashaydigan, faoliyatni biror turi bilan shug`ullanadigan, til orqali atrofdagilar bilan normal muloqotda bo`la oladigan, ongi yuksak rivojlangan komil insondir.
   
2. 
   Dunyoga kelgan go’dak ma’lum yoshga qadar individ hisoblanadi.
   

«Individ» lotincha «individium» so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, «alohida», yagona» ma’nolarini anglatadi. Individ bilogik turga kiruvchi alohida tirik m Shaxsning shakllanishida harakat o‘ziga xos omil sanaladi. Go‘dak (chaqaloq) ham turli harakatlarni bajaradi. Biroq, bu harakatlar keyinchalik reflekslar
Bo‘Iib, ongli ravishda emas, balki shartsiz va shartli qo‘zg‘atuvchilarga javob tarzida yuz beradi. Go‘dakda nutqning hosil bo’lishi, shuningdek, uning tomonidan tashkil etilayotgan harakatlar ongli ravishda sodir bo‘la boshlashi va albatta, ijtimoiy munosabatlar jarayonidagi ishtirokining ro‘y berishi shaxs hakllanishining dastlabki bosqichi hisoblanadi.Shaxs deganda, muayyan jamiyatning a’zosi tushuniladi. Odam ruhiy jihatdan taraqqiy etgan, o‘z xususiyati va sifatlari bilan farq qilishi lozim. Har bir odam shaxs sifatida turlicha namoyon bo’ladi. U o‘zining xususiyati. qiziqishi, qobiliyati, aqliy jihatdan rivojlanganlik darajasi, ehtiyoji, mehnat faoliyatiga munosabati bilan boshqalardan farqlanadi. Bular shaxsning o‘ziga xos xususiyatlari bo'lib, mazkur xususiyatlar rivojlanib, ma’lum bir bosqichga yetsagina, u kamol topgan shaxs sifatida namoyon boMadi. Shaxs ijtimoiy munosabatlar jarayonida qaror topadi. Shaxsning rivojlanishi, avvalo, uning shaxsiy xislatlarining shakllanishidan boshlanadi.

3. 
   Xolerik – bu turdagi temperamentning o’ziga xos xususiyati quyidagicha: bu kishi hech qachon tinch o’tirmaydi, yo’lida turli xil qiyinchiliklarni engib chiqadi. Bu shaxsiyat kutilmaganda kayfiyat o’zgarishiga, shuningdek har xil kuchli hissiy portlashlarga duch keladi doimiy harakat, har doim biron joyga shoshilib, birdaniga bir nechta ishni bajarishga harakat qiladi, lekin har doim ham ularni bajarishga qodir emas. Xolerik odamning сангvinik kishidan hissiy va hayotiy bo’lishiga qaramay, ular uning holatida energiya tajovuzkor yoki mojaroga aylanishi bilan farq qiladi. Gippokrat xolerik temperamentning turini aniqlaganidek, uning tanasida sariq safro mavjud bo’lib, u odamga hissiy tutmaslik, isteriya va biroz beparvolikni beradi.
   

Xoleriklik va tajovuzkorlik - bu ajralmas tushunchalar, ularni bir necha soniya ichida boshlashingiz mumkin. Ular darhol o'zlarining barcha his-tuyg'ularini odamlarga to'kib tashlashni boshlaydilar, lekin xuddi shu tarzda ular juda oson va tez tinchlanishlari mumkin, ayniqsa, odamlar ularga bo'ysunib, ularga qarab ketayotganlarini payqashganida. Xolerik odamlar juda kuchli xarakterga ega, shuning uchun ular har doim paydo bo'lgan muammolarni osonlikcha hal qilishadi. Xolerik odamning temperamentini aniqlash odatda juda oddiy. Avvalo, bu odamlar individualistlardir. Ularning har doim o'z fikri bor. Ko'pincha xolerik odamning xarakterida etakchilik xususiyati mavjud.
U har doim hamma narsada birinchi bo'lishga intiladi, diqqat markazida bo'lishni va uni o'ziga jalb qilishni yoqtiradi. Bunday temperamentli odamlar ko'pincha turli xil nizolarda faol ishtirok etadilar, ularning qo'zg'atuvchilari o'zlari. Xolerikani ifodali imo-ishoralar va yuz ifodalari, o'tkir harakatlar, tezkor va harakatchan xatti-harakatlar, o'ziga ishongan, tezkor va tez yurish orqali tanib olishingiz mumkin. Bunday odam odatda juda tez gapiradi, uning nutqida mubolag'a va eng rangli epitetlardan foydalaniladi.
Ular ozgina uxlashni afzal ko’rishadi, lekin ular ko’p va ishtaha bilan ovqatlanadilar. Xarakteristikaga ko’ra, xolerik odam – bu mushtini stolga ura oladigan va o’zi uchun ideal mudofaa sifatida har doim hujumni tanlaydigan odam.

4. 
   bo’yicha ta’limotlar , uning turlari haqida uzoq tarixga ega. Temperament har doim tananing fiziologik xususiyatlari bilan bog’liq bo’lgan. Temperament haqidagi ta’limotning bu fiziologik tarmog’i antik davrda ildiz otgan.
   

Humoral nazariya ... Gippokrat (miloddan avvalgi V asr) o’sha davrning fiziologik tushunchalariga asoslanib, temperamentning to’rt turini ta’riflagan. Inson tanasida to’rtta asosiy suyuqlik yoki “sharbatlar” borligiga ishonishgan: qon, shilliq, sariq va qora safro. Har bir insonda ma’lum nisbatlarda aralashib, ular uning temperamentini tashkil qiladi. Har bir temperament, go’yoki tanada ustun bo’lgan suyuqlik nomidan o’ziga xos nom oldi. Shunga ko’ra, quyidagi turlar ajratildi: sanguine (lotincha sangius – qon), xolerik (yunoncha chole – o’t), flegmatik (yunoncha flegma – shilimshiq), melanxolik (yunoncha melaniachole – qora o’t).
Ammo vaqt o'tishi bilan inson qanday ruhiy xususiyatlarga ega bo'lishi kerakligi, kimning tanasida qon, sariq safro va boshqalar ustunlik qilishi haqida xulosalar paydo bo'ldi. Demak, psixologik tavsiflar - turli temperamentlarning "portretlari" paydo bo'ldi. Birinchi bunday urinish qadimgi shifokor Galenga (miloddan avvalgi 2-asr) tegishli. U "go'zallik" (suyuqlik nisbati) haqidagi gumoral g'oyalarga asoslangan temperamentlarning birinchi batafsil tasnifini berdi. Uyg'onish davrida anatomiya va fiziologiyaning rivojlanishi temperament turlarini tushuntirishga yangi yo'nalish berdi. Ular tobora ko'proq tananing strukturaviy xususiyatlari bilan bog'liq.
5. Chaqaloqik davri. Odamzod bolasi boshqa jonzodlar bolasiga nisbatan ancha zaif tugiladi. Unda zarur fiziologik funksiyalarning kechishi uchun zarur bolgan shartsiz reflekslari, himoya refleksi va orientirovka reflekslaridir. Chaqaloqlik davrida bosh miyaning rivojlanishining zarur sharti analizatorlarning aktiv ishlashidir. Agar chaqaloq sensor izolyatsiya holatiga tushib qolsa, uning rivojlanishi keskin ravishda orqada qola boshlaydi. 2-3 oylikka borganda bolaga tashqi muhitga va kattalarga nisbatan maxsus emotsional harakat paydo boladi. Oyog`i va qollari bilan tipirchilay boshlaydi. Bu reaksiya jonlanish kompleksi deb ataladi. Uning paydo bolishi chaqaloqlik davri tuguganligini bildiradi.