Pedagogika va aniq fanlar

Eman  -  yog’ochi  qattiq,  u  pishiq  va  zich  hamda  og’ir,  chiroyli  jigar  rangga 
ega. 
Toqterak  -  asosan  mayda  buyumlar  yasashda  foydalaniladi.  Yog’ochi 
yumshoq anchagina yengil. 
Jo’ka  -  yog’ochi  yumshoq,  aralash  oson,  pichoq  bilan  oson  ishlanadi,  darz 
ketmaydi.  Jo’kani  yorish  qiyin.  Qarag’ay  va  qoraqarag’aydan  yengil  sarg’ish  oq 
rangda. 
Fanera  -  Yog’ochdan  shponlar  qilinadi,  fanerani  mana  shu  shponlar  - 
yog’ochning payraha qilingan yupqa qatlamlari yelimlab yasaladi. 
Mozaika  -  buning  uchun  yupqa  yog’och  plastinkalardan  tasvir  yig’iladi  va 
keyin ularni asosga yelimlab, ustidan lak yoki politra beriladi. 
Loy  -  Loy  narsalar  yasashdagi  asosiy  material  hisoblanadi,  chunki  u  istalgan 
joyda topiladi, arzon va qayishqoqdir. Narsalar yasaladigan loyda boshqa narsalar 
tosh, qum va shu kabilar bo’lmasligi kerak. CHunki ish qo’lda bajariladi. SHuning 
uchun ish boshlashdan oldin loyni tekshirib ko’rish kerak. Loy shirali va shirasiz 

---

 
 
24 
 
bo’ladi. SHirasiz loyning tarkibida ko’p qum bo’lib, unda yopishqoqlik xususiyati 
yomon  bo’ladi.  Loyni  aralashmalardan  tozalab,  ustiga  suv  qo’yib,  5-6  soat 
saqlanadi.  So’ngra  suvi  to’kib,  qo’lga  yopishmaydigan  quyuqroq  xamir  holatiga 
kelguncha yaxshilab ishlanadi. 
Plastilin  -  narsalar  yasashda  qo’llaniladigan  materialdir.  U  sunhiy  plastik 
massa bo’lib, loydan hech qachon qurimasligi va doimo ishlatishga tayyorligi bilan 
farqlanadi. Plastilinning har xil - oddiy va murakkab turlari bo’lib uni tayyorlashni 
bir nechta usullari bor. 
Birinchi  variant  -  toza  quyuq  loyga  glitserin  qo’shib  bir  turli  massa  hosil 
bo’lguncha aralashtiriladi. Glitserin tayyorlanadigan massa qo’lga yopishmaydigan 
holatga kelguncha qo’shiladi. 
Ikkinchi  variant  -  quritilgan  toza  loy  mayda  qilib  tuyuladi  va  unga  vazelin 
qo’shib,  qo’lga  yopishmadigan  quyuq  massa  hosil  bo’lgancha  aralashtiriladi. 
Plastilinga kerakli rangdagi quruq bo’yoq massasini qo’shib va puxta aralashtirib 
bo’yash mumkin. 
Uchunchi variant  - 1 qism to’prog’iga 1/5 qism ilitilgan  mum  hamda plastilin 
qo’lga yopishmaydigan darajaga yetguncha glitserin qo’shib aralashtiriladi. 
Mum  -  Plastilin  va  loydan  tashqari  narsalar  yasashda  mumdan  ham 
foydalaniladi. Mum tabiiy va suhniy turlari mavjud. Mum ancha qimmat turadi va 
undan mayda narsalar yasaladi. Mum bilan ishlash qo’lay, u qo’rimaydi, suv bilan 
namlashni  talab  qilmaydi,  darz  ketmaydi  va  undan  yasalgan  narsalar  uzoq 
saqlanadi. 
Boshlang’ich    sinfning    badiiy    mehnat    darslarida    tabiiy    va    tashlandiq  
materiallardan    foydalanib,    har    xil    buyumlar    yasashni    o’rgatish    mumkin.  
Bizning    jumhuriyatimiz    tabiati    nixoyatda    boy,    go’zal    bo’lishi    bilan    birga  
o’simliklarning  xilma-xilligi  bilan  xam  boshqa  jumhuriyatlardan  ajralib turadi. 
O’zbekistonda    hamma    mintaqalarda    o’sadigan    o’simliklar    bor.    Agar  
o’qituvchi    shu    o’simliklarning    bir    qismidan      o’z    o’rnida,    foydalana    bilsa,  
o’quvchilarga  juda   ham  chiroyli  buyumlar  yasashni  o’rgatadi,  ularda  tabiatga  
qiziqish  uyg’otadi,  atrof-muhit  bilan  yaqinroq  tanishish  va  muhofaza  qilish  
imkonini  yaratadi. 
Mahalliy    sharoitdagi    tabiiy    materiallarga    archa    bo’qog’i,    meva    va  
yong’oq    danaklari,    meva    urug’lari,    somon,    baliq    tangachalari,    loy,    qum,  
qarag’ay    va    tilog’och    qubbalari,    barg    va    maysalar,    chigit,    makkajo’xori  
so’tasi,  daraxt  va  butalarning  shoxchalari,  qushlarning  pati,  quritilgan  gullar  
va  boshqalar  kiradi.