Педагогика

Tarbiya turlari


Иқтисодий тарбия ўқувчиларда илмий дунёқарашни шакллантиришнинг таркибий қисми. Ўзбекистон Республикасида, бозор муносабатлари шаклланаётган шароитда ўқувчиларга иқтисодий билимларни бериш ва уларда иқтисодий фаолиятни юрита олиш кўникма, малакаларни шакллантириш ўзига хос аҳамият касб этади.
Иқтисодий тарбия - ўқувчиларга иқтисодий билимларни бериш, уларда иқтисодий фаолият (оила бюджетини шакллантириш, оила хўжалигини юритиш, мавжуд моддий бойликларни асраш, кўпайтириш, савдо-сотиқ муносабатларини тўғри ташкил этиш ва ҳоказолар)ни ташкил этиш кўникма ва малакаларини шакллантиришдан иборат бўлиб, ижтимоий тарбиянинг муҳим таркибий қисми саналади.
Иқтисодий тарбия таълим муассасаларида йўлга қўйилаётган иқтисодий таълим билан чамбарчас ҳолда олиб борилади. Иқтисодий тарбияни ташкил этишда оила, таълим муассасаси ва жамоатчилик ўртасидаги мустаҳкам ҳамкорликка таяниш ижобий натижаларни кафолатлайди.
Иқтисодий тарбияни ташкил этиш жараёнида қуйидаги вазифалар амалга оширилади:

• 
  ўқувчиларга иқтисодий билим асослари (иқтисод, оила хўжалигини юритиш ва бошқариш, ишлаб чиқариш жараёнини ташкил этиш, ишлаб чиқаришни молиялаштириш, капитал, тадбиркор, тадбиркорлик фаолияти, кичик ва ўрта бизнес, ижара, шартномалар ва уларни тузиш, банклар, банк операциялари, бюждетни шакллантириш, даромад, банкрот, бизнес-режа ва бошқалар) борасида чуқур билимлар бериш ва уларни такомиллаштириш;
  
• 
  ўқувчиларда иқтисодий онг ва тафаккур, хусусан, мавжуд моддий бойликларга нисбатан оқилона муносабатни тарбиялаш;
  
• 
  уларда муайян касбий ёки ишлаб чиқариш кўникма ва малакаларини шакллантириш;
  
• 
  уларни иқтисодий ишлаб чиқариш жараёнига фаол жалб этиш;
  
• 
  ўқувчиларда тадбиркорлик фаолиятини ташкил этишга нисбатан эҳтиёж ва лаёқатни юзага келтириш;
  
• 
  улар томонидан тор доирада бўлсада тадбиркорлик фаолиятининг йўлга қўйилишига эришиш.
  

Иқтисодий мавзулардаги суҳбат, баҳс-мунозара, ҳамда тренинглар, ишлаб чиқариш илғорлари билан учрашувлар, ишлаб чиқариш корхоналарига уюштирилувчи экскурсиялар, тадбиркорлик ёки муайян касбий фаолиятни ташкил этиш кўникмаларини шакллантирувчи ишчанлик ўйинлари, ўқувчиларнинг ишлаб чиқариш борасидаги ижодий қобилиятларини намойиш этишга имкон берувчи кўрик-танловлар, уларнинг иқтисодий тафаккурини ўстирувчи иқтисодий йўналишдаги конференция, семинар ва мунозараларни ташкил этиш иқтисодий тарбия самарадорлигини таъминлайди.
Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов «Халқимизнинг йўли – мустақиллик, озодлик ва туб ислоҳотлар йўлидир» номли асарида қуйидагиларни баён этади: «Бозор муносабатларига ўтиш даврида ўқувчиларга иқтисодий билимларни, маркетинг, менежмент, бизнес соҳасида бизнинг иқтисодий ривожланишимизда бу тушунчаларниг моҳияти ва роли борасида кўпроқ билим беришимиз мақсадга мувофиқдир», - дея таъкидлаган эди.
Иқтисодий соҳада амалга оширилаётган ислоҳотларни самарали ташкил этиш унинг илмий асосларини ишлаб чиқишни тақозо этади. Ўзбекистон Республикасида Президенти И.А.Каримов асарларида республика иқтисодий тараққиётининг асосий йўналишлари, омиллари ҳамда тамойиллари батафсил кўрсатиб ўтилган. Муаллиф бозор муносабатларини шакллантиришнинг қуйидаги тамойилларига алоҳида урғу беради:
1. Иқтисодиётнинг ҳар қандай сиёфий мафкуралардан озод қилиш асосида ижтимоий барқарорликни таъминлаш¹.
2. Иқтисодиётни, молиявий аҳволни барқарорлаштириш –иқтисодий ислоҳотларни амалга оширишнинг муҳим шарти².

1. 
   Бозор иқтисодиётига ўтишда халқнинг туб манфаатларини кўзлаш, давлатнинг иқтисодий ислоҳотларни амалга ошириш ташкилотчиси ва етакчиси бўлиши³.
   
2. 
   Пул сиёсатини олиб боришда мустақил бўлиш, валюта заҳираларини бойитиш⁴.
   
3. 
   Иқтисодий ислоҳотларни амалга оширишда қонун устуворлигига эришиш, иқтисодий фаолият, тадбиркорлик ва меҳнат қилиш эркинлиги, барча мулк шаклларининг тенг ҳуқуқлилиги ва ҳуқуқий жиҳатдан баб-баравар муҳофаза этилиши⁵.
   
4. 
   Бозор муносабатлари шароитида аҳолини ижтимоий ҳимоялаш⁶.
   
5. 
   Иқтисодий ислоҳотларнинг босқичма-босқич, эволюцион тарзда амалга оширилиши⁷.
   

Иқтисодий тарбияни узлуксиз амалга оширишда таълим муассасаларида дарс ва дарсдан ташқари шароитлар, шунингдек, оилада амалга оширилаётган ҳаракатлар муҳим аҳамиятга эга. Иқтисодий мазмундаги суҳбатлар, учрашувлар, экскурсиялар, тўгараклар кўринишидаги амалий тадбиркорлик фаолияти (у ёки бу ҳунар йўналишидаги ижодий ишлар)ни ташкил этиш ўқувчиларда иқтисодий тафаккурнинг шаклланишига ёрдам беради.