Pedagogika. Psixologiya

6--Mavzu: Shaxs va унинг faoliyati 

 

Reja: 

 6.1. Shaxsning psixologik xarakteristikasi. Psixologiyada Shaxs tushunchasi. 

 6.2. Shaxs tuzilishida biologik va ijtimoiy omillar 

6.3. Shaxs va uning faolligi 

 6.4. Faoliyat turlari, jismoniy va aqliy harakatlar 

 6.5. Ijtimoiy xulq motivlari va shaxs motivatsiyasi. 

 

6.1.  Shaxsning  psixologik  xarakteristikasi.  Psixologiyada  shaxs  tushunchasi.  Inson, 

odam ko’plab fanlarning o’rganish ob‘ekti bo’lib hisoblanadi. Ular odamlarning turli tomonlarini 

va  hayot  tarzini,  rivojlanishi  va  boshqalarni  o’rganadi.  Psixologiya  fani  odamni  jamiyatda, 

boshqalar  bilan  munosabatda  bo’luvchi  ongli  faoliyat  sub‘ekti  sifatida  o’rganadi.  Psixologiya 

fanida odamni ta’riflashda ko’plab tushunchalar qo’llaniladi. Shu jumladan «Shaxs», «individ», 

«individuallik» tushunchalari ham qo’llaniladi. 

Odamning insonlik jinsiga mansubligi individ tushunchasi bilan ifodalanadi. Katta yoshdagi 

kishilar, chaqaloqlar, tilni va oddiy malakalarni o’zlashtira olmaydigan ruhiy kasallar (telbalar) 

ham individdir. Individ tushunchasida kishining biologik turga mansubligi aks ettirilgan. Barcha 

kishilar odamlar individdir. Yangi tug’ilgan chaqaloqning ham, katta yoshning ham, tafakkurni 

ham,  aqli  zaif  ovsarni  ham,  yovvoyilik  bosqichidagi  qabilaning  vakilini  ham,  madaniyatli 

mamlakatda yashayotgan yuksak bilimli kishini ham individ deb hisoblash mumkin. 

Individ sifatida kishi alohida sotsial fazilat kashf etadi, shaxs bo’lib yetishadi. Individ sifatida 

dunyoga  kelgan  odam  keyinchalik,  jamiyatdagina  Shaxsga  aylanadi.  Ijtimoiy  munosabatlarga 

kirishuvchi, ongi yuksak taraqqiy  etgan, ijtimoiy  taraqqiyotda ishtirok etuvchi odamgina Shaxs 

deyiladi. Shaxsning eng asosiy belgisi-uning ongli faoliyat egasi ekanligidir. Ma’lumki kishi ongi 

faqat  jamiyatda,  boshqalar  bilan  o’zaro  munosabatda  til  yordamida  ijtimoiy  tajribani 

o’zlashtirishda shakllanadi. Binobarin Shaxs ham faqat jamiyatdagina Shaxsga aylanishi mumkin. 

Shaxs ijtimoiy tajribani faol ravishda tahlil qiladi, o’zlashtiradi, o’zi uchun o’zgartiradi-bu 

jarayon davomida o’zi ham Shaxs sifatida shakllanadi. Shaxsning faolligi o’zi hayot uchun yo’l 

tanlashida,  bu  yo’lni  egallashida.  Shaxs  shakllanib  borgan  sayin  tashqi  ta’sirlar,  shu  jumladan 

ijtimoiy ta’sirlar ham uning ichki dunyosi, psixologiyasiga qarab turli odamlarga turlicha ta’sir 

qiladilar. Masalan, bir xil baho turli o’quvchilarga turlicha ta’sir qiladi. 

Odamning shaxs sifatidagi asosiy belgisi: sotsiolligi, ongi va tilidir. 

---

Inson Shaxsining xarakterli tomonlaridan biri uning individualligidir.