Pedagogika-psixologiya kafedrasi shaxs psixologiyasi. Maxsus psixologiya. Iqtidorli bolalar psixologiyasi

2 Mavzu: Qobiliyatlar tizimida iqtidorlilik

REJA:

1. 
   Qobiliyat va iqtidorlilik.
   
2. 
   Qobiliyat muammosini o‘rganishga qisqacha tarixiy sharh.
   
3. 
   Qobiliyatlarni tadqiq etish yo‘nalishlari.
   

4. Qobiliyatlarni muhokama qilishning funksional-genetik yo‘nalishi.
5. B.M.Teplov bo‘yicha qobiliyat va iqtidorlilik.
6. Geniallik mezoni.
7. Iqtidorlilikni shakllanishi va rivojlanishida genetik va muhit omillarini ta’siri.


QOBILIYAT-qobiliyatli kishi barcha narsaga osonlik bilan erishadi, qobiliyatsiz kishi esa kuch va ko’z yoshlar bilan (V.N.Drujinin.)
Iqtidorlilik muammosi qobiliyat mavzusisiz ko’rib chiqilmaydi, chunki ular bir-biri bilan uzviy boqliq: ". . . qobiliyatlar taraqqiyoti darajasining quyidagi klassifikasiyasi ko’p uchraydi: qobiliyat, iqtidor, talant, geniallik" (Yu.B.Gippenreyter) ". . . qobiliyat " tushunchasi psixologiya tushunchalar ichida eng muqimi hisoblanadi. Bevosita, ularning psixologik mazmunini o’rganish joizdir" (V.A.Averin).
Qobiliyat tushunchasi. Qobiliyatlar haqida gapirishdan oldin, ushbu tushunchani aniqlashtirib olish lozim.
Qobiliyatlar - bir shaxsni boshqasidan ajratib turuvchi individual-psixologik xususiyatdir. U faoliyat yoki faoliyatlarni muvaffaqiyatli bajarish bilan belgilanib, bilim, ko’nikma va malaka bilan boq’liq emas, lekin faoliyatning yangi usul va uslularini tez va osonlik bilan o’zlashtirish bilan shartlangandir (B.M.Teplov).
Qobiliyatlar alohida psixologik funksiyalarda amalga oshuvchi, individuallikka ega bo’lgan u yoki bu faoliyatni o’zlashtirish hamda amalga oshirishdagi muvaffaqiyat va va o’ziga xoslikda namoyon bo’luvchi psixologik funksional tizimning xususiyati sifatida aniqlanishi mumkin (V.D.Shadrikov).
Qobiliyatning maxsus ma'nosi deganda odatda murakab tuzilma, shaxsni tarixiy taraqqiyot natijasida yuzaga kelgan ijtimoiy faoliyatning muayyan bir turiga yaroqliligini ta'minlovchi psixologik xususiyatlar majmuasi tushuniladi (S.L.Rubinshteyn). Qobiliyatlar bu individddagi mustaqkamlangan umumiy psixologik faoliyatlar tizimidir. Malakadan farqli ravishda qobiliyat harakat uslublarini mustaqkamlash emas, balki harakat va faoliyatni bevosita boshharib turuvchi psixologik jarayonlar natijasidir.
Qobiliyat - bu faoliyatda faoliyatning muvaffaqiyatli amalga oishishdarajasini ta'minlovchi layoqatning individual psixologik xususiyatlari asosida shakllanib boruvchi voqelikdir.