Pedagogika psixologiya kafedrasi bolalarni ta’lim muhitiga moslashtirish uchUN

 
“Belgilarni qo`yib chiq” 
Bunda rasm tepasidagi shakllarga belgilar qo`yib ko`rsatilgan. ―Sen 
shundan foydalanib qaysi shaklga qaysi belgi qo`yilgan bo`lsa sen ham shu belgini 
qo`yib chiq‖ deyilib ikki daqiqa vaqt ajratiladi va natija formula orqali aniqlanadi.

---

64 
120
8
,
2
5
,
0
n
N
S



bunda S diqqatning ko`chishi, N belgilangan vaqt 
davomida bajarilgan ish (belgi to`g`ri qo`yilgan shakllar soni) n – xato. 
10 ball – S=1,00 dan ko`p 
8-9-ball – S=0,75 balldan 1,00 gacha 
6-7-ball – S=0,50 dan 0,75 gacha 
4-5-ball – S=0,25dan 0,50 gacha 
0-3-ball – S=0,00 dan o,25 gacha 
Rivojlanish darajasi: 
10 ball – juda yuqori 
8-9- ball yuqori 
6-7- ball o`rta 
4-5- ball past 
0-3- ball juda past 

---

65 
Ko`p yillik kuzatishlar va pedagogik tajribalar, ilmiy adabiyotlar tahlili shuni 
ko`rsatadiki, o`quvchining aqliy rivojlanish darajasini pastligi yoki ularda ma’lum 
o`quv malakalarining rivojlanmaganligi, past o`zlashtirishga, uning kasbga, ilmga 
qiziqishining pasayishiga olib keladi. SHuning uchun o`quvchining intellektual 
rivojlanish darajasini, ularda mavjud o`quv malakalarini o`rganish, kamchiliklarni 
tuzatish, maxsus o`quv va mehnat malakalarni rivojlantirishga yo`naltirilgan ishlar 
o`quv-tarbiya jarayonining samaradorligini oshiradi. Hozirgi vaqtda pedagoglar va 
pedagogik psixologiya mutaxassislar oldida ikkita o`zaro uzviy bog`liq muammo-
o`quvchining ta’lim olishga bo`lgan qobiliyatini va o`zlashtirishning pastligi 
sabablarini, ular orasidagi bog`liqlik o`rganish dolzarb bo`lib turibdi. 
Diagnostikaning asosiy vazifasi faqatgina bir fandan emas, balki bir qancha 
fanlardan o`zlashtirishni, yomon o`zlashtirish sabablarini (agar shunday hol ro`y 
bergan bo`lsa) topishdangina iborat emas. Pedagog uchun o`quvchining haqqoniy 
o`quv imkoniyatlarining barcha qirralarini iloji boricha ochib berishga xizmat 
qiluvchi, har qanday sharoitda, qaysi predmetdan qanday mavzu o`tilganidan qa’ti 
nazar qo`llash mumkin bo`lgan metodikalar zarur. 
Avvalambor shuni ta’kidlab o`tish kerakki, o`quvchilarning aqliy rivojlanish 
darajasi ulardagi nazariy yoki amaliy bilmi olishga qobiliyat yoki bilimning 
mavjudligi bilangina aniqlanmaydi. O`quvchining aqliy rivojlanish darajsi tafakkur 
jarayonlarining rivojlanganligi, o`quv materialining muhim va asosiylarni ajrata 
olishi, olgan bilim yoki hosil qilingan, o`zlashtirilgan ko`nikmani boshqa 
faoliyatga ko`chira olishi, turli nazariy bilimlarni amalda qo`llay olishi, mustaqil 
fikrlashi, xulosa chiqara olishi, texnik vazifalarni echa olishi (texnik tafakkur) kabi 
bir qancha belgilar bilan aniqlanadi. SHu sababli pedagoglar o`quvchining 
o`rganayotgan kasbi, qaysi o`quv predmetining muhimligidan kelib chiqqan holda 
uni baholashlari osonroq bo`ladi.

---

66