Pedagogika-psixologiya fakulteti psixologiya kafedrasi

Sosiometrik metod. Bu metod kichik gurux a’zolari urtasidagi bevosita emosional munosabatlarni urganish va ularning darajasini ulchashda qo’llaniladi. Unga amerikalik sosiolog Djon Morenko asos solgan. Mazkur metod yordamida muayyan guruxdagi xar bir a’zoning o’zaro munosabatini aniqlash uchun uning kaysi faoliyatida Kim Bilan birga katnashishi suraladi. Olingan ma’lumotlar matrisa, grafik, sxema, jadval shaklida ifodalanadi.
Biografiya (tarjimai hol) metodi. Inson psixikasini tadqiq qilish uchun uning hayoti faoliyati ijodiyoti to’g’risidagi og’zaki va yozma ma’lumotlar muhim ahamiyatga ega. Bu borada kishilarning tarjimai holi, kundaligi, xatlari, esdaliklari o’zgalar ijodiga bergan baholari, tanbehlari, taqrizlari aloxida o’rin egallaydi. Shu bilan birga o’zgalar tomonidan to’plangan tarjimai hol haqidagi materiallar: estaliklar ovozlari, fotolavxalar, xujjatli filmlar, taqrizlar o’rganilayotgan shaxsni to’laroq tassavvur etishga xizmat qiladi.
Tarjimai hol inson psixikasining o’zgarishlarini kuzatishda uning suxbat va tajriba metodlari bilan o’rganib bo’lmaydigan jixatlarini ochishda yordam beradi. Masalan, mazkur ma’lumotlar orqali ijodiy hayol bilan bog’liq jarayonlar: she’riyat, musiqa, nafosat, tasviriy san’at, texnik ijodiyotning nozik turlari va kayfiyatlari taffakkurning o’ziga xosligi, shaxsning ma’naviyat, qadriyat, qobiliyat, iqtidor, iste’dod singari fazilatlarini o’rganish mumkin. Yosh davri psixologiyasining bolalarning tarjimai holi asosidagi ilmiy tadqiqot, masalan N.A.Chenskaya, V.S.Muxinaning kuzatishlari. Ona kundaligi nomi bilan mashxur. Shunday tadqiqotlar chet el psixologiyasida ham keng tarqalgan.
J.Piaje bolaning o’sishiga tezkorlik bilan ko’rib chiqmadi. U bola psixikasi rivojlanishiga barcha narsalar ya’ni uning xonasi, o’yinchog’i ham ta’siri etishini aytib o’tgan.
Ta’kidlash joizki, ta’lim yetakchi rolni bajaradi, ta’lim va rivojlanish esa o’zaro bir-biriga bog’liqdir; ular alohida sodir bo’ladigan ikki jarayon bo’lmay, balki bir butun jarayondir. Ta’limsiz to’la aqliy rivojlanish bo’lishi mumkin emas. Ta’lim rivojlanishga turtki bo’ladi, rivojlanishni o’z ortidan ergashtirib boradi. Zarur sharoit tugilganda ta’lim mantiqiy fikrlash malakasini tarkib toptiradi va tegishli aqliy rivojlanish uchun zamin bo’ladi. Lekin, ta’lim rivojlanishga turtki bo’lish bilan bir vaqtda o’zi rivojlanishga tayanadi, erishilgan rivojlanish darajasining xususiyatlarini, rivojlanishning ichki qoidalarini, albatta, inobatga oladi. Ta’limning imkoniyatlari juda keng bo’lsada, biroq cheksiz emas.



“ЁМҒИР ОСТИДАГИ ОДАМ”