Pedagogika-psixologiya fakulteti psixologiya kafedrasi

Bolaning psixik tarakkiyotida ta’lim-tarbiya xal qiluvchi rol uynaydi. Xozirgi kunda ta’lim-tarbiya bilan taraqqiyotning o’zaro munosabati masalasida bir qancha ta’limotlar mavjud:

1. 
   Ta’lim-tarbiya va tarakkiyot jarayonlari bir-biridan mustakil.
   
2. 
   Ta’lim-tarbiya ayni patda tarakkiyotdir.
   
3. 
   Ta’lim-tarbiya va tarakkiyot boshka-boshka jarayonlar bo’lsada bir-biriga ta’sir etadi.
   

Bu nazariyaning kaysi biriga qo’shilasiz?
Ularning kamchiligi bola psixikasi tarbiya va faoliyat jarayonida tarkib topishini paykamasligidir.
Ta’lim-tarbiya va tarakkiyotning o’zaro munosabati L.S.Vigotskiy tomonidan kuyidagicha hal etiladi:
Ta’lim-tarbiya jarayoni tarakkiyot jarayoniga mos kelmaydi. Ta’lim-tarbiya tarakkiyotdan ilgarilab ketadi va bolalar psixikasining tarakkiyotini ergashtirib boradi.
Bola psixikasining tarakkiy etishida faoliyatning roli katta. Chunki bolaning psixikasi uyin, ukish, mexnat jarayonida tarakkiy etadi. Shaxs aynan turli faolliklar jarayonida shakllanadi. Psixologiyada shaxs, uning ongi va uz-uzini anglashi muammolari uning faolligi, u yoki bu faoliyat turlarida ishtiroki va uni uddalashga alokador sifatlari orkali bayon etiladi.
Faollikning 2 turi farklanadi - tashki faollik, ichki faollik. Tashki faollik - bevosita kurish, kayd kilish mumkin bo’lgan harakatlarimiz. Ichki faollik - fiziologik va psixik jarayonlarni – faoliyat kechishiga ta’sir etuvchi omillarni o’z ichiga oladi. Ikki turdagi faollik xam shaxsiy tajriba va rivojlanishning asosini tashkil etadi. Psixologiyada shaxs taraqqiyotini davrlarga bo’lib o’rganishga juda katta e’tibor qaratilgan.
J.Piaje bola aql-idrokini quyidagi psixik rivojlanish davrlarga tasniflaydi:
1) sensomotor intellekti - tugilgandan 2 yoshgacha;
2) operasiyagacha tafakkur davri - 2 yoshdan 7 yoshgacha;
3) aniq operasiyalar davri - 7, 8 yoshdan - 11, 12 yoshgacha;
4) rasmiy operasiyalar davri.