Pеdаgоgikа. Psiхоlоgiya” fanidan O’quv-uslubiy majmua

MULOQOT VA BOSHQARUV PSIXOLOGIYASI

1. 
   Muloqot to’g’risida tushuncha.
   

Insonda ko’pgina ehtiyojlar mavjud bo’lib, ulardan moddiy ehtiyojlar (ovqatlanish, eyoishg’ichio’, va boshqalar) ma’naviy ehtiyojlar ichida eng muhim muloqot ehtiyojidir. Boshqa kishiga qarab, uning bilan munosabatda va muloqotda bo’lib, u o’zini, o’zligini baholay oladi.

Odam ko’zguga qarab, o’z aksini ko’radi, lekin shaxs sifatida o’zini baholash uchun inson o’zini boshqa kishiga solishtirib ko’rishi kerak. SHuningdek, o’zining qanday ekanligin, o’z obrazini aniqlashi uchun o’zi haqidagi boshqa kishining fikrini bilishi kerak.

Ko’pincha inson boshqa kishi bilan muloqotga kirishshadi-ki, asosiy maqsadi u kishini o’rganish emas, balki u kishishing o’zi haqidagi fikrini bilishdir.

Demak, odam o’zining aksini ko’rishi uchun iloji boricha ko’p odam bilan munosabatda bo’lishi kerak.

Demak, inson o’zidagi ba’zi bir sifatlarni tekshirishi uchun va tasdiqlashi uchun, shu sifatlarni boshqa odamlarda (chuqurroq munosabatda, kengroq munosabatda bo’lishi kerak) ham ahtaradi.

Agar shaxs, ba’zan o’zidagi sifatlarni boshqa kishilarda topmasa, yoki uni tushunmasa (tushunmasalar) bu kishida o’ziga ishonchsizlik, o’zidan qoniqmaslik kelib chiqadi, bu esa o’z navbatida kishida o’zidan norozilik, qo’rquv keltirib chiqarishi mumkin.

SHaxslararo munosabatlarda 2-ta tendenstiya an’ana bor:

Birinchisi: Munosabatlarni chuqurroq va kengroq qilishga intilish, bu har bir insonga xos ehtiyojdir.

Ikkinchisi: O’zaro munosabatlarda, bu munosabatlarni kengaytirish va chuqurlashtirishning oqibatlaridan qo’rqish hissi. Masalan, men o’zimni aqilli, hozirjavob va o’ta bilimli deb hisoblayman va ba’zi bir kishilarda (ayniqsa qaramag’qarshi jinslarga, yoki rahbarlarga) shu sifatlari bilan ta’surot qoldirmoqchiman. Ammo muloqot davomida o’sha kishilar meni tushunmasliklaridan, o’zimning ularda shunday taasurot qoldira olmasligimdan qo’rqaman. Va shu munosabatlardan o’zimni saqlayman. Inson uchun eng muhim narsa muloqotdagi sherigining (partnerining) o’zi bilan hamfikrligidir.

Demak, muloqot kishilar orasida o’zaro aloqa o’rnatishni, rivojlantirish, birg’biriga ma’lumot (axborot) berish va olishga intilish, birgalikda faoliyat ko’rsatishga ehtiyojdir.

YUqorida aytganimizdek, munosabatlarda ko’pincha bir xil fikrlovchilar o’rtasida sheriklik, do’stlik munosabatlari o’rnatiladi.

SHuning uchun ham do’stlik, hamkorlik munosabatlarida mayda gaplar, arzimagan muammolar yuzasidan sheriklik bilan tortishmasdan, rozi bo’lgan ham yaxshi. Faqat prinstipial masalalarda sherikning fikriga qarshi chiqish, uni rad etish mumkin.

Muloqotning tarkibi (komponenti) Muloqotning tarkibilini 3-ga bo’lamiz

Muloqotning kommunikativ tomoni

Muloqotning interaktiv tomoni

Muloqotning persteptiv tomoni

Muloqotning kommunikativ sohasi – bu kishilar (individlar)aro axborotlar almashishidir.

Kishilar o’zaro munosabatlarda nutq yordamida, mimika va pantomimika, harakatlar vositasida bir-birlariga ta’sir etadilar. Va shu vositalar yordamida o’zaro munosabatlar kedib chiqadi.

Muloqot tushuchasi keng bo’lib shaxs yoki shaxslararo har qanday aloqalar, munosabatlar muloqotga kiradi. Munosabat tushunchasi – torroq ma’nosida ishlatilib shaxslararo munosabatning turlarini, xilini va boshqalari kiradi.

2.