Педагогика олий билимгоҳи «Дефектология» ихтисослиги талабалари учун уқув қўлланма

Л
товушига ўхш аш товуш ҳосил бў- 
лади. Бундай м аш қ аниқ товуш ҳосил бўлмагунча такрорлана- 
ди. 
Л
товуши аниқ тал аф ф уз этилгандан сўнг тилни юқори тиш 
альвеолалари томон кўтариб 
л
товушини тўғри артикуляция 
ҳолатида тал аф ф у з этиш га ўргатилади. Сўнг 
л
товуши очиқ, 
ёпиқ бўғинларда, сўзларда, ж у м л ал ар д а, ш еърларда мустаҳ- 
кам ланади.
2- у с у л. Б ун д а логопед болага тилни ян ада ясси ҳолатга 
келтириб, тиш лар орасига олиши ва ти л учини енгилгина тиш- 
лаб, 
и
товушини талаф ф уз этишни такли ф этади. Ш унда 
л
то- 
вуши ҳосил бўлади. 
Л
товуши шу усулда мустақил ҳосил бўл- 
ганидан кейин логопед болага тилни юқорига, тиш лар орқасига 
олиб 
л
товушини талаф ф уз этишни таклиф этади. 
Л
товуши 
нутқда аниқ ҳосил бўлгач, у очиқ, ёп и қ бўғинларда, сўзларда, 
ж у м л ал ард а, ш еърларда м устаҳкам ланади.
3 - у с у л . Л огопед болага 
а
товушини талаф ф уз қилишни 
ва шу заҳотиёқ тилнинг учини кенг ёйиб енгилгина тиш лаш ни 
таклиф этади. Бунда 
л
товуши аниқ ҳосил бўлади. Ш ундан сўиг 
л
товушини тўғри артикуляцияда тал аф ф у з этиш ўргатилади. 
Л
товуши нутқда аниқ ва тўғри ҳосил бўлгач, у бўғинларда, 
сўзларда, ж у м л ал ар д а, ш еърларда м устаҳкам ланади.
Тил орқа ва чуқур тил орқа товушлари ( К, Г, X, Қ, Ғ, Ҳ) даги 
камчнликларни тузатиш
Т алаф ф уз вақтида 
к, ц
товуш лари ҳосил бўлмаса к а п п а -
т и з м ,
г, ғ
— г а м м а ц и з м ,
х, ҳ
— х и т и з м деб аталади. 
Ушбу товуш лар нутқда бош қа товуш ларга алм аш тирилса п а р- 
р а к а п п а ц и з м , п а р а г а м м а ц и з м , п а р а х и т и з м деб 
аталади.
Тил орқа ва чуқур тил орқа товуш лари талаф ф уз қилин- 
ганда артикуляцион аъзолар ҳолати қуйидаги ҳолатда бўла- 
ди (1 3 -р а с м ).
К —Г
товуши талаф ф уз қилинганда тилнинг орқа қисми юм- 
ш оқ танглай томон ёйсимон ш акли да кўтарилиб, пастки тиш- 
л ар га тегиб туради. Қ аттиқ танглай билан тилнинг ўрта қисми 
орасидаги масоф а тораяди. Шу м асоф адан сиқилиб, куч билан 
ёриб чиққан ҳаво к ва